Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi – alert prawny

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi – alert prawny

Wprowadzenie

W dniu 30 listopada 2016 r. odbyło się w Sejmie trzecie czytanie projektu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Projekt ustawy poddany głosowaniu został przyjęty bez poprawek.

Projekt ten został złożony w czerwcu br. przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w związku z potrzebą – jak czytamy w uzasadnieniu do projektu – aby „nieprawidłowe relacje handlowe nie wpływały negatywnie na bezpieczeństwo żywnościowe Polski”.

Podstawowym celem ustawy jest wsparcie dostawców, producentów oraz nabywców produktów spożywczych w ich relacjach z silniejszymi podmiotami handlowymi będącymi sieciami handlowymi (np. sieci supermarketów, dyskontów oraz hurtowni). Ustawa zabrania nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej pomiędzy dostawcami a nabywcami.

Ustawa przewiduje, że zawarte w niej przepisy znajdą zastosowanie w sytuacji, w której nieuczciwe wykorzystanie przewagi kontraktowej wywołuje lub będzie wywoływało skutki na terytorium Polski.

Kluczowe kwestie zawarte w ustawie

Przepisy znajdą zastosowanie do umów nabycia produktów rolnych lub spożywczych, z wyłączeniem dostaw bezpośrednich (np. niewielkich dostaw owoców/warzyw na stoiska spożywcze), o ile (i) łączna roczna wartość obrotów pomiędzy dostawcami a nabywcami przekracza 50 tys. złotych (w roku, w którym wszczęto postępowanie dot. nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej, lub w którymkolwiek z dwóch lat poprzedzających wszczęcie tego postępowania), a także jeżeli (ii) łączna roczna wartość obrotów dostawcy lub nabywcy, który dopuścił się nieuczciwego wykorzystania przewagi kontraktowej, przekracza 100 mln złotych w roku poprzedzającym wszczęcie postępowania. Przepisy ustawy odnosić się będą także do sytuacji, w której dostawca lub nabywca przynależy do grupy kapitałowej.

W rozumieniu ustawy przewagą kontraktową jest sytuacja nabywcy względem dostawcy lub dostawcy względem nabywcy, w której jedna ze stron nie ma wystarczających możliwości nabycia lub zbycia produktów, a jednocześnie występuje znaczna dysproporcja w ich potencjale ekonomicznym na korzyść jednej ze stron.

Ochrona przed nieuczciwym wykorzystywaniem przewagi kontraktowej przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Zgodnie z postanowieniami ustawy, wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża lub narusza istotny interes drugiej strony.

Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej polega w szczególności na:

a) nieuzasadnionym rozwiązaniu umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy;

b) przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;

c) uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia (np. zapłaty środków finansowych lub świadczenie usług), niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

d) nieuzasadnionym wydłużaniu terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) jest organem właściwym w sprawach dotyczących nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej. Postępowania te wszczynane są z urzędu (wyłącznie w drodze postanowienia Prezesa UOKiK), nie powinny trwać dłużej niż 5 miesięcy i mogą być poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym wszczętym w drodze postanowienia.

Prezes UOKiK posiada szerokie kompetencje w zakresie prowadzenia powyższych postępowań, zaczynając od żądania od przedsiębiorcy udostępnienia informacji oraz dokumentów, poprzez żądanie dostępu do budynków i lokali przedsiębiorcy, a kończąc na żądaniu ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli oraz odpisów i wyciągów dokumentów przedsiębiorcy.

Ustawa przewiduje bardzo restrykcyjne podejście w zakresie pieniężnych kar administracyjnych w przypadku wydania decyzji o stosowania nieuczciwych praktyk przez przedsiębiorcę. Prezes UOKiK uprawniony jest do nakładania kar pieniężnych w wysokości nawet do 3% rocznego obrotu (roku poprzedzającego postępowania przed UOKiK) przedsiębiorcy jeżeli okaże się, że przedsiębiorca stosuje nieuczciwe praktyki poprzez wykorzystywanie przewagi kontraktowej, nawet gdy dopuścił się takiego naruszenia nieumyślnie.

Prezes UOKiK może nałożyć karę pieniężną do wysokości 50 000 000 euro, jeżeli przedsiębiorca nie przedstawi informacji żądanych przez Prezesa UOKiK podczas postępowania lub w inny sposób utrudni postępowanie przed UOKiK.

Za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 10 000 euro. Jednocześnie ustawa przewiduje, że Prezes UOKiK może nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub członka zarządu przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości do ok. 210 600 złotych (tj. do pięćdziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw) za umyślne lub nieumyślne niewykonanie decyzji lub utrudnianie postępowania przed UOKiK.

Ustawa ma stosunkowo krótkie, tj. 6 miesięczne vacatio legis – czyli okres pomiędzy ogłoszeniem ustawy a momentem wejścia jej przepisów w życie.

Podsumowanie

Ustawa zawiera bardzo restrykcyjne podejście do stosunków biznesowych pomiędzy dostawcami a nabywcami w przemyśle spożywczym i rolnictwie. Podstawowym celem ustawy jest ustanowienie równowagi kontraktowej i wyeliminowanie potencjalnych nieprawidłowości poprzez bardzo surowe kary pieniężne. Ustawa upoważnia także organy rządowe do ingerowania w prowadzenie biznesu poprzez szerokie uprawnienia kontrolne UOKiK.

Ustawa zawiera szereg pojęć nieostrych oraz ograniczoną ilość definicji, co może przyczynić się do nieprzewidywalnej interpretacji prawnej przepisów oraz w konsekwencji do nadużywania przez organy przewidzianych ustawą środków prawnych.

Wobec planowanych zmian, sugerujemy pilne przeanalizowanie dotychczasowych kontraktów handlowych oraz wdrożenie procedur compliance w przedmiotowym zakresie przed wejściem nowej regulacji w życie (zgodnie z obecnymi założeniami w połowie 2017 roku).

Kancelaria Gessel obserwując na bieżąco proces legislacyjny, pracuje nad odpowiednimi rozwiązaniami, w konsekwencji służy doradztwem oraz pomocą w powyższym zakresie.

Maciej Kożuchowski
Wspólnik, radca prawny
e: m.kozuchowski@gessel.pl
Tel. + 48 22 318 69 07

Michał Pochodyła
Counsel, prawnik, LL.M.
e: m.pochodyla@gessel.pl
Tel. +48 22 318 69 71