NEWSLETTER Nr 41, marzec 2013

Uprawnienia akcjonariuszy spółki akcyjnej są w znacznej części uregulowane w Kodeksie spółek handlowych, jednakże zdarza się, że uprawnienia szczególne, związane z posiadaniem akcji przez akcjonariusza spółki publicznej, znajdują się w innych aktach prawnych.

Do takich uprawnień z pewnością należą uprawnienia polegające na domaganiu się powołania rewidenta do spraw szczególnych, przewidziane w art. 84 Ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych („Ustawa o ofercie”).

Instrument ten ma szczególnie istotne znaczenie w zakresie zapewnienia ochrony akcjonariuszy mniejszościowych. Jest on jednym z istotnych elementów zapewniających weryfikację rzetelności oraz prawidłowości działalności spółek publicznych przez akcjonariuszy mniejszościowych.

I. Powołanie przez spółkę publiczną rewidenta do spraw szczególnych 

Zgodnie z art. 84 Ustawy o ofercie, powołania Rewidenta może domagać się akcjonariusz lub grupa akcjonariuszy spółki publicznej, posiadających co najmniej 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu („Akcjonariusze Mniejszościowi”). Na wniosek Akcjonariuszy Mniejszościowych, walne zgromadzenie („WZA”) może podjąć uchwałę w sprawie zbadania przez biegłego, na koszt spółki publicznej, określonego zagadnienia związanego z utworzeniem spółki lub prowadzeniem jej spraw, tj. rewidenta do spraw szczególnych („Rewident”). Akcjonariusze Mniejszościowi mogą w tym celu również: (i) żądać zwołania nadzwyczajnego WZA lub (ii) żądać umieszczenia sprawy podjęcia tej uchwały w porządku obrad najbliższego WZA.

Ustawa o ofercie przewiduje określone wymogi co do treści uchwały WZA w sprawie powołania Rewidenta („Uchwała”), wskazując na konieczność zamieszczenia w Uchwale: (i) oznaczenia Rewidenta, (ii) przedmiotu i zakresu badania, (iii) rodzaju dokumentów, jakie spółka publiczna musi udostępnić Rewidentowi, a także (iv) terminu rozpoczęcia badania przez Rewidenta, nie dłuższego niż 3 miesiące od powzięcia uchwały. Najistotniejszym elementem takiej Uchwały jest wskazanie przedmiotu żądanego badania, który może być dowolny, byleby tylko został określony w Uchwale i mieścił się w kategorii zagadnień związanych z utworzeniem spółki lub prowadzeniem jej spraw.

Do podjęcia Uchwały konieczna jest bezwzględna większość głosów oddanych za Uchwałą. W przypadku, gdy grupa akcjonariuszy, która żąda powołania Rewidenta lub tę inicjatywę popiera, nie posiada odpowiedniej siły głosów ze swoich akcji, niezbędnej do przegłosowania Uchwały, Uchwała może nie zostać podjęta głosami pozostałych akcjonariuszy, posiadających większość ogólnej liczby głosów na WZA. Szansa na skuteczny wybór Rewidenta proponowanego przez Akcjonariuszy Mniejszościowych maleje w sytuacji, gdy Zarząd spółki publicznej jest powiązany z głównymi akcjonariuszami, bądź też Zarząd składa się z akcjonariuszy posiadających większość w spółce. Wówczas, w sytuacji istnienia sporu z Akcjonariuszami Mniejszościowymi na tle zagadnień przeznaczonych do zbadania przez Rewidenta, aktywność Akcjonariuszy większościowych spółek publicznych i kontrolowanych przez nich zarządów tych spółek będzie obliczona na zneutralizowanie inicjatywy Akcjonariuszy Mniejszościowych, choćby poprzez doprowadzenie podczas WZA do: (i) niepodjęcia Uchwały, bądź (ii) wyboru Rewidenta innego, niż proponowany przez Akcjonariuszy Mniejszościowych.

W takiej sytuacji, Akcjonariuszom Mniejszościowym pozostawało jedno wyjście, tj. przewidziane w art. 85 Ustawy o ofercie, zwrócenie się w ciągu 14 dni z wnioskiem (tożsamym ze skierowanym do spółki wnioskiem Akcjonariuszy Mniejszościowych o podjęcie Uchwały), do właściwego ze względu na siedzibę spółki publicznej sądu („Sąd”), o powołanie Rewidenta.

Zwracamy jednak uwagę, iż w praktyce do powołania Rewidenta przez Sąd często nie dochodziło, a wnioski były oddalane głównie z uwagi na przychylanie się Sądu do argumentacji spółki wskazującej na: (i) brak odpowiednich kwalifikacji Rewidenta, (ii) wątpliwości co do jego niezależności lub (iii) niezapewnienie rzetelnego i obiektywnego badania.

Mając na uwadze powyższe, należy raczej ostrożnie oceniać możliwości doprowadzenia do skutecznego powołania Rewidenta przez Akcjonariuszy Mniejszościowych, w sytuacji gdy w spółce publicznej większość głosów należy do sprzeciwiających się temu akcjonariuszy, w szczególności powiązanych z zarządem.

II. Zlecenie kontroli w spółce publicznej przez Komisję Nadzoru Finansowego („KNF”) 

Alternatywnym rodzajem inicjatywy, mającej na celu doprowadzenie do weryfikacji niektórych aspektów działalności spółki publicznej lub jej zarządu, jest zwrócenie się do KNF, na podstawie art. 68 ust. 3 Ustawy o ofercie, o zlecenie przez KNF przeprowadzania przez podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych, kontroli w zakresie prawidłowości lub rzetelności informacji okresowych lub prowadzenia ksiąg rachunkowych przez spółkę publiczną. W tej sprawie może wystąpić do KNF w zasadzie każdy podmiot, niekoniecznie posiadający przymiot akcjonariusza danej spółki publicznej.

Zakres takiej kontroli wprawdzie nie byłby tak szeroki, jak w przypadku badania dokonywanego przez Rewidenta w ramach realizacji uprawnienia Akcjonariuszy Mniejszościowych z mocy wyżej wskazanego art. 84 Ustawy o ofercie, ale wydaje się, że instytucja kontroli zleconej przez KNF daje szansę na osiągnięcie zbliżonych rezultatów, jeśli chodzi o ocenę funkcjonowania spółki w aspekcie wykonywania obowiązków informacyjnych wobec inwestorów i rynku. Szczególnie istotne jest, że w takiej sytuacji spółka publiczna nie może odmówić poddania się kontroli wybranego przez KNF audytora.

Podkreślić jednak należy, że w dotychczasowej praktyce ta instytucja nie była wykorzystywana jako środek prawny służący Akcjonariuszom Mniejszościowym w sporach z emitentami lub ich zarządami.

Jednakże zwracamy uwagę, iż KNF w dniu 14 marca 2013 roku – na skutek skierowanego do niej, umotywowanego wniosku Akcjonariuszy Mniejszościowych spółki Solar Company S.A. („Spółka”) – po uprzednim nieuwzględnieniu na WZA Spółki wniosku Akcjonariuszy Mniejszościowych o powołanie zaproponowanego przez nich Rewidenta – postanowiła, na podstawie wspomnianego art. 68 ust. 3 Ustawy o ofercie, zlecić podmiotowi uprawnionemu do badania sprawozdań finansowych, tj. Ernst and Young Audit Sp. z o.o. (którego powołania, jako Rewidenta, żądali wcześniej Akcjonariusze Mniejszościowi), kontrolę informacji w zakresie prawidłowości i rzetelności informacji okresowych lub prowadzenia ksiąg rachunkowych Spółki. Takie działanie KNF było konsekwencją powzięcia wątpliwości co do prawidłowości lub rzetelności powyższych informacji. W takim wypadku koszty zlecenia kontroli obciążają KNF, natomiast w przypadku gdy wątpliwości KNF byłyby zasadne, Spółka będzie zobowiązana do zwrotu kosztów kontroli KNF.

W następstwie podjętych przez KNF działań zwracamy uwagę, że w należy liczyć się z możliwością stosowania na większą skalę tego rodzaju kontroli w spółkach publicznych w efekcie uwzględnienia sygnałów płynących ze strony Akcjonariuszy Mniejszościowych, skonfliktowanych z tymi spółkami (ich zarządami), zwłaszcza w razie niemożności powołania przez Akcjonariuszy Mniejszościowych Rewidenta na WZA. Należy jednak pamiętać, że KNF nie jest związana otrzymanym wnioskiem o podjęcie przez nią czynności w trybie art. 68 ust. 3 Ustawy o ofercie i nie musi go uwzględnić, mając prawo samodzielnego, całkowicie uznaniowego działania w tym zakresie w ramach przyznanych kompetencji nadzorczych.