Nowa ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi

17 listopada 2021 została uchwalona nowa ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Ma ona na celu wdrożenie do krajowego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/633 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych. Zmiany zawarte w nowej ustawie mają na celu m.in. rozszerzenie ochrony producentów rolnych wobec podmiotów prowadzących działalność handlową; najważniejsze ze zmian wskazane zostały poniżej w sposób hasłowy.

Nowy katalog zakazanych praktyk

Zgodnie z nową ustawą zostanie poszerzony katalog praktyk uznawanych za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej. W szczególności za niedozwolone uznane będą następujące praktyki:

1) nieterminowa zapłata dostawcy przez nabywcę należnych płatności;

2) anulowanie przez nabywcę zamówienia w terminie krótszym niż 30 dni przed przewidywanym terminem dostarczenia łatwo psujących się produktów rolnych lub spożywczych;

3) jednostronna zmiaa przez nabywcę warunków umowy w zakresie częstotliwości, sposobu realizacji, miejsca, terminu lub wielkości ogółu dostaw lub pojedynczych dostaw produktów rolnych lub spożywczych, standardów jakości produktów rolnych lub spożywczych, warunków płatności lub cen, lub w odniesieniu do świadczenia usług oraz wykonywania czynności, o których mowa w pkt 11–16;

4) nieuzasadnione obniżanie należności z tytułu dostarczenia produktów rolnych lub spożywczych po ich przyjęciu przez nabywcę w całości albo w umówionej części, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu;

5) żądanie przez nabywcę od dostawcy płatności niezwiązanych ze sprzedażą produktów rolnych lub spożywczych dostawcy;

6) żądanie przez nabywcę od dostawcy zapłaty za pogorszenie się stanu lub utratę produktów rolnych lub spożywczych, do których doszło w obiektach nabywcy lub po przejściu własności tych produktów na nabywcę z przyczyn niezawinionych przez dostawcę;

7) odmowa przez nabywcę pisemnego potwierdzenia warunków umowy obowiązujących między nabywcą a dostawcą, o których pisemne potwierdzenie zwrócił się dostawca, chyba że umowa dotyczy produktów rolnych lub spożywczych, które mają być dostarczone przez członka uznanej:

a) grupy producentów rolnych, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 15 września 2000 r. o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1026 oraz z 2021 r. poz. 1603), który sprzedaje produkty rolne lub spożywcze do tej grupy,

b) organizacji producentów owoców i warzyw, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw oraz rynku chmielu (Dz. U. z 2021 r. poz. 618), który sprzedaje owoce lub warzywa do tej organizacji,

c) organizacji producentów, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 945, z 2019 r. poz. 2020 oraz z 2021 r. poz. 255 i 1603), który sprzedaje produkty rolne lub spożywcze do tej organizacji,

d) organizacji producentów, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1430 oraz z 2021 r. poz. 1603), który sprzedaje produkty rolne lub spożywcze do tej organizacji

– jeżeli akt założycielski tej grupy lub tej organizacji albo umowa między członkiem tej grupy lub tej organizacji a grupą lub organizacją zawiera postanowienia o skutkach podobnych do warunków umowy;

8) bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie przez nabywcę tajemnic przedsiębiorstwa dostawcy w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2020 r. poz. 1913 oraz z 2021 r. poz. 1655);

9) grożenie podjęciem handlowych działań odwetowych lub podejmowanie takich działań przeciwko dostawcy, jeżeli ten korzysta z praw przysługujących mu na mocy umowy lub przepisów prawa;

10) żądanie od dostawcy rekompensaty kosztów rozpatrzenia skarg konsumentów związanych ze sprzedażą produktów rolnych lub spożywczych dostawcy, dotyczących przypadków, które wystąpiły z przyczyn niezawinionych przez dostawcę;

11) zwrot przez nabywcę dostawcy niesprzedanych produktów rolnych lub spożywczych bez zapłaty za te produkty lub za ich unieszkodliwianie;

12) pobieranie od dostawcy opłaty stanowiącej warunek przechowywania, prezentowania lub oferowania do sprzedaży jego produktów rolnych lub spożywczych lub udostępniania takich produktów na rynku;

13) żądanie przez nabywcę od dostawcy ponoszenia całości lub części kosztów obniżek cen produktów rolnych lub spożywczych sprzedawanych przez nabywcę w ramach organizowanej przez nabywcę promocji;

14) żądanie przez nabywcę od dostawcy zapłaty za reklamowanie produktów rolnych lub spożywczych przez nabywcę;

15) żądanie przez nabywcę od dostawcy zapłaty za prowadzenie przez nabywcę marketingu produktów rolnych lub spożywczych;

16) żądanie przez nabywcę od dostawcy ponoszenia opłat za czynności wykonywane przez pracowników zajmujących się urządzeniem lokalu wykorzystywanego do sprzedaży produktów rolnych lub spożywczych dostawcy.

Warto podkreślić, że praktyki wymienione w punktach 1–11 są zakazane bezwzględnie. Natomiast nie uznaje się za praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową praktyk, o których mowa w:

• pkt 11–16 – jeżeli zostały one przed ich stosowaniem jasno i jednoznacznie uzgodnione w umowie między nabywcą a dostawcą;
• pkt 13 – jeżeli umowa między dostawcą a nabywcą została zawarta przed przewidywanym terminem promocji i zawiera postanowienia określające termin rozpoczęcia promocji, czas jej trwania oraz ilość produktów rolnych lub spożywczych, które będą objęte promocją.

Znacząca dysproporcja w potencjale ekonomicznym

Zgodnie z nową ustawą znacząca dysproporcja w potencjale ekonomicznym w przypadku nieuczciwych praktyk stosowanych przez nabywcę względem dostawcy występuje pomiędzy:

1) dostawcą, którego roczny obrót nie przekracza równowartości w złotych 2 mln euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 2 mln euro;

2) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 2 mln euro i nie przekracza równowartości 10 mln euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 10 mln euro;

3) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 10 mln euro i nie przekracza równowartości 50 mln euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 50 mln euro;

4) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 50 mln euro i nie przekracza równowartości 150 mln euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 150 mln euro;

5) dostawcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 150 mln euro i nie przekracza równowartości 350 mln euro, a nabywcą, którego roczny obrót przekracza równowartość 350 mln euro;

6) dostawcą, którego roczny obrót nie przekracza równowartości 350 mln euro, a nabywcą spełniającym definicję podmiotu będącego zamawiającym publicznym, określoną w ustawie o zamówieniach publicznych.

Dobrowolne poddanie się karze

Maksymalna kara za stosowanie zakazanych praktyk to nadal 3% obrotu przychodu uzyskanego przez przedsiębiorców w roku poprzedzającym rok nałożenia kary. Jednak ustawa przewiduje obecnie możliwość obniżenia kary nakładanej przez Prezesa UOKiK – jeżeli przedsiębiorca dobrowolnie podda się karze, może liczyć na jej zmniejszenie nawet o połowę. Takie rozwiązanie pozwoli UOKiK szybciej skończyć postępowanie, a firmie – zaoszczędzić pieniądze.

Zagadnienia proceduralne

Nowa ustawa wprowadza także:

• możliwość przedstawienia sądowi przez Prezesa UOKiK istotnego dla sprawy poglądu w sprawach roszczeń cywilnoprawnych związanych ze stosowaniem przez dostawców wobec nabywców lub przez nabywców wobec dostawców praktyk mogących stanowić praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową, jeśli przemawia za tym interes publiczny;
• w sytuacji, kiedy w toku postępowania w sprawie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie nieuczciwej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia szkody dla dostawcy albo nabywcy Prezes UOKiK będzie miał możliwość wydania decyzji zobowiązującej do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia szkodom dla dostawcy albo nabywcy. Wniesienie odwołania od takiej decyzji nie będzie wstrzymywało jej wykonania;

Jeśli jakiekolwiek zagadnienia związane z powyżej przedstawionymi regulacjami wymagają bliższych wyjaśnień lub budzą Państwa wątpliwości, zapraszamy do kontaktu z:

Bernadeta Kasztelan-Świetlik partner, radca prawny b.kasztelan@gessel.pl