Ustawowy obowiązek tworzenia komitetów audytu w spółkach notowanych na GPW

W dniu 6 czerwca 2009 roku weszła w życie ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym („Ustawa”). Fakt ten powoduje, że na poziomie „twardych” regulacji prawnych zaczynają obowiązywać wymogi, które w odniesieniu do spółek publicznych notowanych na rynku regulowanym Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. („GPW”) miały dotychczas swoje oparcie jedynie w standardach ładu korporacyjnego, sformułowanych w sposób postulatywny w zasadach Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW. Chodzi o regulację wprowadzającą konieczność uruchomienia w ww. spółkach tzw. komitetów audytu, do zadań których należy w szczególności monitorowanie: (i) procesu sprawozdawczości finansowej, (ii) skuteczności systemów wewnętrznych, audytu wewnętrznego oraz zarządzania ryzykiem, (iii) wykonywania czynności rewizji finansowej oraz (iv) niezależności biegłego rewidenta i podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych. Do wyłącznej kompetencji komitetu audytu należy także rekomendowanie radzie nadzorczej spółki podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych spółki. Podkreślić należy, że obowiązek ten spoczywa wyłącznie na tych spółkach publicznych, które mają siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz posiadają status „emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym państwa Unii Europejskiej”, z wyłączeniem emitentów będących jednostkami samorządu terytorialnego. Komitety audytu muszą zatem funkcjonować w spółkach, których papiery wartościowe (nie tylko akcje) są dopuszczone do obrotu na: (i) rynku podstawowym (rynku oficjalnych notowań giełdowych) lub rynku równoległym, prowadzonych przez GPW, lub (ii) rynku pozagiełdowym, tj. Rynku Papierów Wartościowych CeTO, prowadzonym przez MTS-CeTO S.A. Wymóg tworzenia komitetów audytu nie odnosi się natomiast do emitentów papierów
wartościowych znajdujących się w obrocie na rynku NewConnect, bowiem rynek ten – mimo że prowadzony przez GPW – nie posiada ustawowego statusu rynku regulowanego lecz jest tzw. alternatywnym systemem obrotu.

Ustawa nakazuje, aby członkowie komitetu audytu w spółce publicznej byli powoływani przez radę nadzorczą spółki, spośród osób wchodzących w jej skład; w przypadku jednak, gdy rada nadzorcza liczy nie więcej niż 5 członków, zadania komitetu audytu mogą zostać generalnie powierzone radzie nadzorczej jako całości. W skład komitetu audytu musi wchodzić co najmniej 3 członków, przy czym jeden z nich powinien spełniać warunki niezależności i posiadać kwalifikacje w dziedzinie rachunkowości lub rewizji finansowej. Należy zauważyć, że przesłanki niezależności członka komitetu audytu znalazły również bezpośrednią podstawę w Ustawie, która nakazuje w tym zakresie posiłkować się niektórymi kryteriami oceny bezstronności i niezależności biegłego rewidenta. Tak więc niezależnym
członkiem komitetu audytu nie może być osoba, która: (i) posiada udziały, akcje lub inne tytuły własności w spółce, w której działa dany komitet audytu („Spółka Macierzysta”) lub w jednostce z nią powiązanej, (ii) w ostatnich 3 latach uczestniczyła w prowadzeniu ksiąg rachunkowych lub sporządzania sprawozdania finansowego Spółki Macierzystej, lub (iii) jest małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej do drugiego stopnia lub jest związana z tytułu opieki, przysposobienia lub kurateli z osobą będącą członkiem organów nadzorujących, zarządzających lub administrujących Spółki Macierzystej. Celem zapewnienia możliwości należytego wdrożenia obowiązku utworzenia komitetu audytu, Ustawa wprowadza okres dostosowawczy, w ciągu którego emitent musi spowodować powołanie tego komitetu – wynosi on sześć miesięcy od dnia wejścia Ustawy w życie i upływa z dniem 6 grudnia 2009 roku. Z tego obowiązku zwolnieni są oczywiście ci emitenci, w przypadku których – ze względu na liczebność składu rady nadzorczej nieprzekraczającą 5 osób – zadania komitetu powierzone zostają całej radzie nadzorczej, jednakże tego rodzaju powierzenie również powinno nastąpić w powyżej wskazanym terminie.

Ze względu na charakter i zakres obowiązków nałożonych Ustawą, emitenci będący ich adresatami są zmuszeni przedsięwziąć w wyznaczonym terminie odpowiednie działania w celu wypełnienia tych obowiązków, w szczególności będzie wiązać się to z koniecznością wprowadzenia stosownych postanowień do treści istniejących regulacji wewnętrznych spółki (regulaminów rady nadzorczej albo statutów) lub stworzenia nowych regulacji (regulaminów komitetu audytu).

Warto zauważyć, że Ustawa zrezygnowała z wprowadzania szczególnego reżimu odpowiedzialności prawnej emitentów za naruszenie wymogu powołania komitetu audytu (lub powierzenia jego zadań radzie nadzorczej). W związku z tym, ewentualne uchybienie temu wymogowi nie stanowi samoistnego przestępstwa ani wykroczenia, jednakże może być – zgodnie z zasadami wynikającymi z Kodeksu spółek handlowych – podstawą odpowiedzialności cywilnej (odszkodowawczej) członków zarządu lub rady nadzorczej spółki akcyjnej za szkodę wyrządzoną zaniechaniem sprzecznym z prawem. Ponadto, tego rodzaju zaniechanie może być jedną z przesłanek nieudzielenia członkom władz spółki skwitowania (absolutorium) za okres pełnienia funkcji.

Niezależnie od powyższego, na zakończenie należy wskazać, że Ustawa zakazuje osobie fizycznej będącej biegłym rewidentem, badania i przeglądu sprawozdań finansowych tego samego emitenta przez okres dłuższy niż 5 lat. Ustawa jednocześnie wprowadza w tym zakresie co najmniej dwuletni okres karencji, po upływie którego możliwe będzie ponowne świadczenie przez audytora usług na rzecz tego samego emitenta.