Co z formą – zwykła czy szczególna?

Zgodnie z art. 210 § 1 kodeksu spółek handlowych w umowie między spółką z o.o. a członkiem jej zarządu (oraz w sporze z nim) spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Generalnie takie rozwiązanie ma na celu ochronę interesów spółki.

Powołaj pełnomocnika

Szczególnie w spółkach z o.o., w których nie ma rady nadzorczej (jest co do zasady fakultatywna), w trosce o ważność czynności prawnej wspólnicy powinni powołać pełnomocnika. Powołanie pełnomocnika następuje w drodze uchwały zgromadzenia wspólników. I tu rodzi się zasadnicze pytanie – w jakiej formie powinno być udzielone pełnomocnictwo. W praktyce problem sprowadza się do sytuacji, w których przepisy prawa dla danych czynności prawnych wymagają formy kwalifikowanej – aktu notarialnego, albo formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Takie sytuacje nie są rzadkie i dotyczą spraw szczególnie istotnych przede wszystkim ze względu na wysoką wartość ekonomiczną przedmiotu transakcji – sprzedaży nieruchomości, udziałów w spółce z o.o., przedsiębiorstwa czyjego zorganizowanej części.

Regulacja art. 210 k.s.h. nie precyzuje, w jakiej formie ma być podjęta uchwała o udzieleniu pełnomocnictwa. Czy zatem, gdy przedmiotem transakcji między spółką a członkiem jej zarządu jest np. nieruchomość, należy zaprosić na posiedzenie zgromadzenia wspólników notariusza, by uchwała została zaprotokołowana w akcie notarialnym, czy też można się obyć bez niego i przyjąć uchwałę w formie pisemnej

Dodać należy, że przy „normalnym” (innym niż udzielony w trybie art. 210 k.s.h.) pełnomocnictwie do sprzedaży nieruchomości czy innej czynności wymagającej formy kwalifikowanej niewątpliwie konieczna jest tzw. pochodna forma pełnomocnictwa – co najmniej taka, jaka została przewidziana dla czynności prawnej (pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego, jeśli czynność prawna wymaga aktu notarialnego).

Trwa dyskusja 

Opisany problem był przedmiotem analizy Sądu Najwyższego, który w wyroku z 15 czerwca 2012 r., II GSK 217/11, uznał, że niezależnie od wymaganej formy czynności prawnej, dla której udzielane jest pełnomocnictwo na podstawie art. 210 k.s.h., wystarczająca jest forma pisemna. Orzeczenie to nie zamknęło jednak dyskusji w gronie przedstawicieli doktryny prawa ani nie rozwiało wątpliwości praktyków.

Przedmiotem sporu wobec stanowiska SN w praktyce jest to, czy i w jakim zakresie znaczenie na gruncie k.s.h. mają postanowienia kodeksu cywilnego odnośnie do pełnomocnictwa. Kodeks cywilny stanowi bowiem, że pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej, dla której zastrzeżona jest forma szczególna, powinno być udzielone w tej samej formie (art. 99 § 1 k.c.). Jeśli przełożyć tę normę na grunt k.s.h. – a jest ku temu narzędzie w postaci art. 2 k.s.h., zgodnie z którym w sprawach nieuregulowanych w k.s.h. stosuje się przepisy k.c. – pełnomocnictwo udzielane przez zgromadzenie wspólników spółki z o.o. w omawianym trybie art. 210 k.s.h. bezspornie wymagałoby formy pochodnej, a uchwała w przedmiocie udzielenia pełnomocnictwa np. do zakupu nieruchomości powinna się znaleźć w protokole sporządzonym przez notariusza.

Zwolennicy poglądu, iż wystarczająca jest zwykła forma pisemna, i powyższego wyroku podnoszą jednak przede wszystkim to, że regulacje kodeksu cywilnego nie znajdą zastosowania z uwagi na wyczerpujący charakter regulacji zawartych w k.s.h. odnośnie do formy uchwał (protokołów zawierających uchwały) zgromadzenia wspólników. Co do zasady jest to właśnie forma pisemna. Forma szczególna wymagająca obecności notariusza zastrzeżona jest w niewielu, wprost wskazanych w k.s.h., przypadkach.

Są wątpliwości 

Według krytyków przedstawionego wyroku SN zasadnicze znaczenie ma brak regulacji dotyczących formy pełnomocnictwa w k.s.h. Uznają oni, że k.s.h. traktuje o protokole z posiedzenia zgromadzenia wspólników, a nie o samym pełnomocnictwie, wobec czego, na podstawie przywołanego wyżej art. 2 k.s.h., zastosowanie znajdzie ogólna zasada wymagająca dla pełnomocnictwa formy właściwej dla czynności prawnej, do której ma być wykorzystana. Zwolennicy tego poglądu posiłkują się stanowiskiem wyrażonym we wcześniejszym wyroku SN z 23 marca 1999 r., II CKN 24/98, zgodnie z którym, jeżeli dla danej czynności przewidziana jest forma szczególna, pełnomocnictwo z art. 210 k.s.h. powinno zostać udzielone w tej samej formie (orzeczenie wydane w starym stanie prawnym, pod rządami kodeksu handlowego, ale zachowuje aktualność).