Nowa forma czynności prawnych w kodeksie cywilnym

Nowa forma czynności prawnych w kodeksie cywilnym

W dniu 8 września 2016 roku wejdzie w życie ustawa nowelizująca kodeks cywilny oraz kodeks postępowania cywilnego. Wprowadza ona m.in. nową, dokumentową formę czynności prawnych, która w założeniu ma uprościć obrót i dostosować regulacje prawne do zmian związanych z rozwojem nowych technologii.

Ustawa z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw w zakresie kodeksu cywilnego zmienia przede wszystkim przepisy dotyczące formy czynności prawnych. Na szczególną uwagę zasługuje zwłaszcza uzupełnienie katalogu form czynności prawnych o formę dokumentową.

Zgodnie z nowym art. 77(2) k.c., do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej będzie wystarczało złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Kodeks cywilny zostanie uzupełniony także o definicję dokumentu, którym zgodnie z art. 77(3) k.c. będzie nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.

Dokumentowa forma czynności prawnych, w założeniu ustawodawcy, jednoznacznie zrywa z tradycyjnym rozumieniem dokumentu jako informacji utrwalonej wyłącznie w postaci pisma. Dla zachowania formy dokumentowej nie będzie więc konieczny podpis osoby dokonującej czynności prawnej. Co więcej, zwraca się uwagę, że definicja dokumentu jest technologicznie neutralna. W konsekwencji nowa regulacja tworzy ramy prawne funkcjonowania formy obecnej już w obrocie np. w postaci poczty elektronicznej czy sms-ów.

Ustawodawca przewidział dla formy dokumentowej analogiczne skutki prawne jak dla formy pisemnej. Oznacza to, że zastrzeżenie formy dokumentowej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub przesłuchania stron na fakt dokonania czynności (forma zastrzeżona ad probationem).

Przy posługiwaniu się formą dokumentową należy jednak mieć na uwadze, że zmianom w kodeksie cywilnym nie towarzyszą odpowiednie zmiany w kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z nowym art. 243(1) k.p.c przepisy oddziału dotyczącego dowodu z dokumentów stosuje się do dokumentów zawierających tekst, umożliwiających ustalenie ich wystawców. Jednocześnie jednak zgodnie ze znowelizowanym art. 245 k.p.c. dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Wymóg podpisu w oczywisty sposób eliminuje więc takie dokumenty w rozumieniu kodeksu cywilnego, które nie zostały opatrzone podpisem. Co więcej, przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie pozwalają na uznanie za dokumenty nośników zawierających zapis obrazu i dźwięku. Ustawodawca przyjął, że do ich badania powinny znaleźć zastosowanie odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz dowodzie z dokumentów.

Wobec niespójności nowelizacji w zakresie przepisów materialnych i proceduralnych, osoby zamierzające się posługiwać w obrocie formą dokumentową powinny mieć również na uwadze ograniczenia w praktycznym zastosowaniu tej formy, jakie będą wynikać z przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Kontakt:

Maciej Kożuchowski – radca prawny, managing associate
tel. 22 318 69 07, e-mail: m.kozuchowski@gessel.pl

Bartłomiej Woźniak – aplikant adwokacki
tel. +48 22 318 69 04, e-mail: b.wozniak@gessel.pl