Nowelizacja KPA

W dniu 1 czerwca 2017 roku weszły w życie przepisy ustawy o zmianie ustawy – Kodeks Postępowania Administracyjnego oraz niektórych innych ustaw („Ustawa”).
W ramach nowelizacji zmodyfikowano zasady ogólne postępowania administracyjnego. Ponadto wprowadzono tryb tzw. milczącego załatwienia sprawy, postępowanie mediacyjne oraz postępowanie uproszczone. Uregulowano także ogólne dyrektywy dotyczące nakładania administracyjnych kar pieniężnych i udzielania ulg w ich wykonaniu.

Przedstawiamy pierwszą część najistotniejszych zmian wprowadzonych do Kodeksu Postępowania Administracyjnego („KPA”). W kolejnym newsletterze omówione zostaną pozostałe.

Zasady ogólne

W wyniku nowelizacji została explicite wyartykułowana zasada tzw. przyjaznej interpretacji przepisów. Co do zasady, dotyczy ona rozstrzygania na korzyść strony wątpliwości w zakresie wykładni normy prawnej, w przypadkach, gdy przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku, czy też ograniczenie lub odebranie uprawnienia (art. 7a KPA). W KPA wyrażona została także zasada pewności prawa (art. 8 §2 KPA). Jej istota polega na tym, że organy administracji publicznej powinny dążyć do tego, by ich działania były przewidywalne. Zasadniczo zatem w tożsamych lub zbliżonych sprawach powinny zapadać jednolite rozstrzygnięcia, zgodne z dotychczasową, utrwaloną praktyką. W ramach ostatnich zamian dokonano także implementacji zasady bezstronności, równego traktowania
i proporcjonalności (art. 8 § 1 KPA), unormowano zasadę współdziałania organów dla dobra postępowania (art. 7b KPA) i instytucję mediacji (art. 13 KPA). Wprowadzono ponadto generalną zasadę pozwalającą na odstąpienie od dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15 KPA).

Administracyjne kary pieniężne

Na mocy Ustawy, do KPA wprowadzona została definicja legalna administracyjnej kary pieniężnej („Kara”) (art. 189b KPA). Intencją Ustawodawcy było zapewnienie jednolitych zasad wymierzania administracyjnych kar pieniężnych oraz dostosowanie ich dotkliwości do istoty popełnionego naruszenia, tak by nakładane kary były adekwatne i miały wymiar kar racjonalnych.

Dyrektywy wymiaru Kary

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami KPA, organ administracji publicznej wymierzając Karę (art. 189d KPA) bierze pod uwagę następujące dyrektywy: (i) wagę
i okoliczności naruszenia, (ii) częstotliwość niedopełnienia w przeszłości obowiązku lub naruszenia zakazu w przeszłości, (iii) uprzednie ukaranie za to samo zachowanie, (iv) stopień przyczynienia się strony do powstania naruszenia, (v) działania podjęte przez stronę dobrowolnie, w celu uniknięcia skutków naruszenia, (vi) wysokość korzyści, którą strona osiągnęła lub straty, której uniknęła, (vii) w przypadku osoby fizycznej – warunki osobiste strony. Powyższy katalog pozwala zatem na miarkowanie wysokości Kary, przy uwzględnieniu okoliczności, w jakich nastąpiło naruszenie prawa.

Odstąpienie od nałożenia Kary lub udzielenie ulgi w jej wykonaniu

Art. 189f §1 KPA określa natomiast przypadki, w których obligatoryjnie odstępuje się od nałożenia Kary. Znajdą one zastosowanie, jeżeli: (i) waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszania prawa lub (ii) za to samo zachowanie strona została już ukarana i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona Kara. Odstąpić od nałożenia Kary można także fakultatywnie, jeżeli spełni to cele, dla których Kara miałaby być nałożona, a strona usunie naruszenie prawa lub powiadomi właściwe organy o tym naruszeniu (art. 189f §2 KPA). Ponadto strona nie podlega ukaraniu, jeżeli do naruszenia prawa doszło w skutek działania siły wyższej (vis maior) (art. 189e KPA). Możliwe jest również udzielenie ulgi w wykonaniu Kary (189k KPA). Ulga przyznawana jest na wniosek strony, w przypadkach uzasadnionych jej ważnym interesem lub interesem publicznym. Przykładem ulgi jest odroczenia terminu wykonania Kary lub rozłożenie jej na raty.

Przedawnienie

Jedną z najważniejszych zmian, stanowiących odpowiedź na postulaty doktryny, było wprowadzenie instytucji przedawnienia ukarania i egzekucji. Kara nie może być nałożona, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa (art. 189g §1 KPA). Kara nie podlega egzekucji, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia, w którym powinna być ona wykonana (art. 189g §3 KPA). W art. 189h KPA
i art. 189j KPA określono przypadki, które powodują przerwanie biegu terminu przedawnienia odpowiednio nałożenia lub egzekucji Kary oraz zdarzenia powodujące, że bieg terminu przedawnienia odpowiednio nałożenia lub egzekucji Kary nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu.

Reguły kolizyjne

Zgodnie z regułą kolizyjną określoną w art. 189a §2 KPA, przepisy o Karach mają charakter uzupełniający, w stosunku do zagadnień nieuregulowanych w przepisach szczególnych. Stosowanie poszczególnych przepisów KPA będzie zatem wyłączone,
w takim zakresie, w jakim przepisy szczególne regulować będą odrębnie instytucję Kar. Przykładowo zatem, jeżeli przepis szczególny reguluje kwestie udzielenia ulg
w wykonaniu Kary, to w takim zakresie nie będzie się stosowało art. 189k KPA. Wówczas, zastosowanie znajdą jednak pozostałe dyrektywy określone w dziale
o Karach, tj. m.in. przesłanki wymiaru Kary, czy termin przedawnienia.

Podsumowanie

Zmiany wprowadzone w wyniku ostatniej nowelizacji KPA, co do zasady należy ocenić pozytywnie. Przede wszystkim trzeba wskazać na korzyści, jakie wynikają
z wprowadzenia (i) zasady tzw. przyjaznej interpretacji przepisów (jej zastosowanie będzie miało znaczenie w szczególności w kontekście wykładni nie zawsze jednoznacznych przepisów – np. rozporządzenia MAR), (ii) instytucji mediacji, która
w razie zaistnienia takiej konieczności będzie mogła być prowadzona także przed KNF, (iii) ogólnych dyrektyw nakładania Kar, które zobligują organy administracji publicznej, w tym także KNF do uzasadnienia wysokości nakładanych Kary, (iv) czy też instytucji 5-letniego przedawnienia karalności i egzekucji Kar nakładanych w postępowaniu administracyjnym, w tym zatem także Kar nakładanych za naruszenie przepisów rozporządzenia MAR.

Praktyka pokaże, jednak w jakim stopniu i z jaką efektywnością proponowane rozwiązania oraz nowe instytucje znajdą zastosowanie w toku codziennej działalności organów administracji publicznej.

Kontakt:

Leszek Koziorowski

l.koziorowski@gessel.pl

Tel. + 48 22 318 69 03

Julia Trzmielewska

j.trzmielewska@gessel.pl

Tel. +48 22 318 69 85