Nowe przepisy większa pewność

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi pracuje nad projektem nowej ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Ma ona implementować unijną dyrektywę nr 2019/633 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w relacjach między przedsiębiorcami w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych. Polska pierwsze przepisy w tej sprawie przyjęła już pod koniec 2016 r. (weszły w życie w roku następnym).

O nieuczciwych praktykach handlowych w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych mówiono od wielu lat i to zarówno w poszczególnych państwach członkowskich, jak i na szczeblu unijnym. – W trakcie prac nad projektem ustawy jednym z najczęściej podnoszonych zagadnień był m.in. sposób wskazania, jakiego typu zachowania mogą zostać uznane za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej – wyjaśnia Bernadeta Kasztelan-Świetlik, radca prawny w kancelarii GESSEL oraz była wiceprezes UOKiK. – Byli zwolennicy określenia tzw. klauzuli generalnej, ale byli także zwolennicy wskazania listy konkretnych zachowań, które w świetle ustawy byłyby uznawane za nieuczciwe. Pamiętam, że jedna z propozycji wskazywała na ponad takich 40 praktyk – dodaje.

W art. 7 ust. 2 obecnej ustawy przyjęto pośrednie rozwiązanie zakładające, że wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, gdy jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes. W ust. 3 podano cztery przykłady, na czym może polegać nieuczciwe wykorzystywania przewagi. Jest to jednak katalog otwarty („w szczególności”). Natomiast w dyrektywie uchwalonej prawie 2,5 roku po polskiej ustawie w art. 3 zdecydowano się na bardziej rozbudowane opisanie niedozwolonych praktyk, co ma ułatwić przedsiębiorcy samodzielną ocenę, które zachowania mogą zostać uznane za niedozwolone (pewność prawa).

Katalog szerszy, ale otwarty

– Zobligowany do implementacji dyrektywy polski ustawodawca zdecydował się na podobny manewr – wskazuje Bernadeta Kasztelan-Świetlik. – Taka wyliczanka została już zastosowana m.in. w przypadku katalogu klauzul niedozwolonych (art. 3853 k.c.) czy ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych – dodaje.

Katalog niedozwolonych praktyk ma pozostać otwarty, co umożliwia reagowanie na pojawienie się nowych typów nagannych zachowań przedsiębiorców. – Trudno ocenić, czy nowe brzmienie ustawy umożliwi bardziej skuteczną walkę z nieprawidłowościami. Klauzula generalna zostawia organom większe pole do interpretacji, z kolei rozbudowane listy praktyk niedozwolonych mogą pomóc przedsiębiorcom w identyfikacji zagrożeń – podsumowuje ekspertka. (…)

Doprecyzowanie i rozszerzenie

W ustawie określono też, w jakich przypadkach można mówić o znacznej dysproporcji w potencjale ekonomicznym. Przyjęto kilka progów wysokości obrotu nabywcy i dostawcy, przy których można mówić o takiej dysproporcji. Jak wskazuje prof. Cezary Banasiński z Uniwersytetu Warszawskiego, zmiana ta jest reakcją na mało precyzyjne określenie przewagi kontraktowej w obecnej ustawie. Ustawodawca posłużył się tu bowiem klauzulą generalną. (…)

W projekcie rozszerzono też zakres pojęcia produktów rolnych i spożywczych oraz definicję nabywcy – dodano do niej podmioty określone w art. 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych (czyli jednostki sektora finansów publicznych, inne państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej itd.)

Obniżanie kar

(…) Jak poinformowało nas biuro prasowe UOKiK, w latach 2017–2020 prezes UOKiK nałożył na podstawie omawianej ustawy kary o łącznej wysokości 733 390 212,09 zł. Warto dodać, że większa część (ponad 725 mln zł) przypada na ubiegły rok. Póki co na podstawie tej ustawy wszczęto jednak jedynie 13 postępowań, a w ośmiu z nich wydano decyzje, z których trzy zostały zaskarżone.