Nowe uprawienia Prezesa UOKiK – od 2020 r. będzie mógł ukarać firmy, które zwlekają z płaceniem faktur

Nowe przepisy wprowadzają w transakcjach „asymetrycznych” – czyli pomiędzy dużymi a mniejszymi przedsiębiorcami (MŚP) – bezwzględny zakaz uzgadniania terminu zapłaty na rzecz MŚP powyżej 60 dni. W przypadku, gdy dłużnikiem jest instytucja publiczna – termin ten jest krótszy i wynosi 30 dni, za wyjątkiem sytuacji, kiedy dłużnikiem jest podmiot leczniczy (60 dni). Wprawdzie strony mogą określić dłuższy niż 60 dni termin zapłaty – jeżeli wyraźnie ustalą to w umowie i pod warunkiem, że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela – ale nie dotyczy to umów zawieranych przez dużych przedsiębiorców z MŚP. Ciężar dowodu, że termin zapłaty dłuższy niż 60 dni nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela, będzie spoczywał na dłużniku.

1. Nowe kompetencje Prezesa UOKiK

W przypadku nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych przez podmioty niebędące podmiotami publicznymi, Prezes UOKiK może wszcząć postępowanie i nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez ten podmiot wyniesie co najmniej:

• 5 mln zł (w latach 2020-2021)
• 2 mln zł (od 2022)

Postępowanie będzie wszczynane z urzędu, po przeprowadzeniu przez Prezesa UOKiK analizy prawdopodobieństwa nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Analiza obejmie identyfikację obszarów, w których ryzyko powstawania takiego opóźniania się jest największe, w szczególności uwzględni:

• szacowaną wartość świadczeń pieniężnych niespełnionych i spełnionych po terminie przez dany podmiot oraz
• liczbę wierzycieli, którzy takich świadczeń od tego podmiotu nie otrzymali lub otrzymali je po terminie.

Informacje o ustaleniu prawdopodobieństwa wystąpienia opóźnienia  będzie Prezesowi UOKiK przekazywał Szef KAS na podstawie posiadanych danych. Zawiadomienie dotyczące podejrzenia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych będzie mógł także zgłosić każdy, przy czym treść zawiadomienia oraz dane zgłaszającego nie będą podlegały ujawnieniu.

Prezes UOKiK w toku postępowania będzie mógł żądać wszelkich informacji i dokumentów (w tym przekazania całości lub części ksiąg podatkowych oraz dowodów księgowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych) a także przeprowadzić kontrolę przedsiębiorcy w zakresie objętym tym postępowaniem, także w przypadku gdy nie jest on stroną transakcji handlowej. Jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że w toku czynności kontrolnych kontrolujący natrafi na opór, który utrudni lub uniemożliwi mu wykonywanie tych czynności, może korzystać z pomocy Policji w zakresie:

• ustalenia tożsamości osób,
• zapewnienia porządku i osobistego bezpieczeństwa osób obecnych w miejscu przeprowadzania kontroli.

Czas trwania kontroli w ramach jednego postępowania nie może przekroczyć 20 dni.

Ustalając wystąpienie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, Prezes UOKiK pominie niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenia pieniężne, w przypadku których termin ich spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania.

2. Sankcje

Wysokość kary nakładanej na przedsiębiorcę z tytułu nadmiernego opóźnienia w płatnościach obliczana jest jako suma jednostkowych kar za każde niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenie pieniężne, które było wymagalne w okresie objętym postępowaniem, z pominięciem świadczeń pieniężnych, w przypadku których termin ich spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania. Wysokość jednostkowej kary jest obliczana według wskazanego w Ustawie wzoru:

JKP (kara jednostkowa) =

WŚ (wartość świadczeń niespełnionych/spełnionych po terminie) x n/365 (n-ilość dni opóźnienia) x OU (odsetki ustawowe)

Ponadto Prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 5% przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, ale nie więcej niż równowartość 50 mln euro, jeżeli:

• nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa UOKiK lub udzielił informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd,
• uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.

Jeżeli nie będzie można ustalić wysokości przychodu podmiotu lub podmiot ten nie osiągnie w poprzednim roku podatkowym przychodu, administracyjna kara pieniężna wyniesie nie więcej niż równowartość 50 mln euro.

3. Obowiązki dużego przedsiębiorcy

Przedsiębiorcy nie będący MŚP będą zobowiązani do złożenia kontrahentowi – najpóźniej w momencie zawarcia umowy i w formie, w jakiej zawierana jest transakcja – oświadczenia o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy.

Ponadto do 31 stycznia każdego roku przedsiębiorcy będą zobowiązani do sporządzenia i przesłania ministrowi ds. gospodarki sprawozdania o stosowanych w transakcjach handlowych terminach zapłaty. Obowiązek ten dotyczy:

• podatkowych grup kapitałowych, bez względu na wysokość osiągniętych przychodów;
• podatników innych niż podatkowe grupy kapitałowe, u których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln euro.

Pierwszy raport przedsiębiorcy maja obowiązek sporządzić za 2020 rok. W przypadku podatkowej grupy kapitałowej sprawozdanie przekazuje kierownik każdej ze spółek wchodzących w jej skład. Brak złożenia przez przedsiębiorcę oświadczenia/sprawozdania lub złożenia ich w sposób niezgodny ze stanem faktycznym może skutkować nałożeniem kary grzywny.

4. Możliwość uniknięcia kary

Prezes Urzędu odstępuje od wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej:

• i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli wartość niespełnionych lub spełnionych po terminie przez stronę postępowania świadczeń pieniężnych, za które obliczono by jednostkowe kary, jest równa lub mniejsza od wartości świadczeń pieniężnych nieotrzymanych lub otrzymanych po terminie przez tę stronę postępowania w okresie objętym postępowaniem,
• w przypadku gdy do nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych doszło na skutek działania siły wyższej,
• w uzasadnionych przypadkach.

5. Inne nowości

Wśród wprowadzanych zmian można jeszcze wskazać m.in. na:

• zmiany w art. 485 k.p.c. (nakaz zapłaty) i 730 k.p.c. (zabezpieczenie)
• wprowadzenie do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (art. 3 ust. 2 oraz art. 17 g) i ustawy o przewadze kontraktowej (art. 7 ust. 3 pkt 4) nowego czynu – nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi
• zmianę wysokości odsetek i rekompensaty z tytułu opóźnienia w płatnościach
• ulgę na tzw. złe długi w CIT i PIT