Nowelizacja KSH w zakresie procedury przekształcenia

Autor: Michał Boryczka

W dniu 1 marca 2020 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych (wprowadzona ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. (Dz.U.2019.1655)), która dokonała szeregu ciekawych zmian w procedurze przekształcenia spółek.

Rezygnacja z obowiązku badania planu przekształcenia

Jedną z kluczowych zmian powodujących, z jednej strony istotne skrócenie procedury przekształcenia ale również zmniejszenie dodatkowych kosztów do poniesienia przez spółkę przekształcaną z taką procedurą związanych (w postaci wynagrodzenia dla biegłego), jest rezygnacja z obowiązku poddania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności.

Ustawodawca postanowił pozostawić obowiązek badania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta w odniesieniu do przekształcenia spółki w spółkę akcyjną (zapewne mając na względzie, iż ten typ spółki kapitałowej, zwłaszcza po wprowadzeniu obowiązkowej dematerializacji wszystkich akcji, będzie wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej przez bardzo duże podmioty gospodarcze). W tym przypadku przewidziano również, iż biegły rewident w toku badania winien również ustalić czy wycena składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej również jest rzetelna.

Poddanie planu przekształcenia badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności utrzymano również dla przekształcenia przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową.

Uproszczenie zawartości planu przekształcenia

Do 29 lutego b.r. plan każdego przekształcenia powinien zawierać określenie wartości udziałów albo akcji wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym sporządzanym dla celów przekształcenia. Po nowelizacji plan przekształcenia powinien zawierać, ale wyłącznie w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową, określenie wartości godziwej udziałów albo akcji wspólników.

Dodatkowo do planu przekształcenia, ale jedynie w przypadku przekształcenia w spółkę akcyjną, należy dołączyć wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) spółki przekształcanej.

Domniemanie uczestnictwa wspólników spółki przekształcanej w spółce przekształconej. Odkup udziałów lub akcji

Kolejną bardzo interesującą zmianą jest wprowadzenie, jako zasady, uczestnictwa wspólników spółki przekształcanej w spółce przekształconej. Otóż zgodnie ze znowelizowanym przepisem art. 553 § 3 Kodeksu spółek handlowych, z dniem przekształcenia wszyscy wspólnicy spółki przekształcanej stają się (z automatu – MB) wspólnikami spółki przekształconej.

Warto w tym miejscu wyjaśnić, iż przed nowelizacją, każdy wspólnik spółki przekształcanej, aby stać się wspólnikiem spółki przekształconej, musiał złożyć na piśmie pod rygorem nieważności oświadczenie o uczestnictwie w spółce przekształconej. Kodeks spółek handlowych przewidywał osobną procedurą składania takich oświadczeń. Procedura była inicjowana przez spółkę, która wzywała wspólników, w sposób przewidziany dla ich zawiadamiania, do złożenia, w terminie miesiąca od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu spółki, oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej. Wspólnicy mogli również, co najczęściej miało miejsce w praktyce, złożyć takie oświadczenia w dniu podjęcia uchwały o przekształceniu. Zazwyczaj stosowna treść oświadczeń wspólników była zamieszczana w protokole zawierającym uchwałę o przekształceniu sporządzonym przez notariusza. Niestety zdarzały się również sytuacje, w których takie oświadczenia nie były składane w ogóle, co rodziło istotne wątpliwości co do skuteczności przeprowadzonych i zarejestrowanych przekształceń. Dla porządku, wspólnik, który nie złożył oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej nabywał wobec spółki przekształconej roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości jego udziały albo akcji w spółce przekształcanej.

Wprowadzając jako zasadę automatyczne nabycie statusu wspólnika spółki przekształconej przez wspólników spółki przekształcanej, ustawodawca jednocześnie uchylił przepisy dotyczące procedury składania oświadczeń o uczestnictwie w spółce przekształconej i o roszczeniu o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości udziały albo akcji w spółce przekształcanej, natomiast w zamian przewidział, ale wyłącznie w razie przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową, możliwość żądania odkupu udziałów lub akcji przez wspólnika (nowa regulacja zawarta w art. 576¹ Kodeksu spółek handlowych).

Otóż, wspólnik, który głosował przeciwko uchwale o przekształceniu spółki kapitałowej w spółkę osobową i zażądał zaprotokołowania sprzeciwu, będzie mógł żądać odkupu jego udziałów albo akcji w spółce przekształcanej. Żądanie odkupu należy złożyć spółce na piśmie w terminie tygodnia od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Do żądania należy dołączyć dokument akcji, a w przypadku akcji zdematerializowanych będących przedmiotem obrotu zorganizowanego – imienne świadectwo depozytowe wystawione zgodnie z przepisami o obrocie instrumentami finansowymi.

Cena odkupu powinna odpowiadać wartości godziwej udziałów albo akcji w spółce przekształcanej. Wskazać należy, iż po nowelizacji plan przekształcenia, w przypadku przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę osobową, powinien zawierać określenie wartości godziwej udziałów albo akcji wspólników. A zatem to z planu przekształcenia będzie wynikała cena odkupu, która dodatkowo podlega badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie jej rzetelności. Wspólnik, który nie zgadza się na cenę odkupu, może wnieść powództwo o ustalenie wartości godziwej jego udziałów albo akcji w terminie dwóch tygodni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu. Wniesienie powództwa nie wstrzymuje odkupu ani rejestracji przekształcenia.

W terminie trzech tygodni od dnia podjęcia uchwały o przekształceniu spółka przekształcana dokonuje odkupu udziałów albo akcji na rachunek własny lub rachunek wspólników pozostających w spółce. Przekształcana spółka kapitałowa może nabyć na rachunek własny udziały albo akcje, których łączna wartość nominalna nie przekracza 10% kapitału zakładowego.

Skuteczność odkupu zależy od zapłaty ceny odkupu wspólnikom żądającym odkupu lub złożenia kwoty równej tej cenie do depozytu sądowego. Jeżeli wszystkie udziały albo akcje wspólników, żądających odkupu, nie zostaną odkupione, przekształcenie nie dojdzie do skutku. Stąd do wniosku o wpis przekształcenia do rejestru dołącza się oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wszystkie udziały albo akcje wspólników, którzy żądali odkupu, zostały odkupione zgodnie z art. 576¹ Kodeksu spółek handlowych.

Rezygnacja z konieczności zawarcia umowy albo podpisania statutu spółki przekształconej i powołania organów spółki przekształconej jako odrębnych czynności w procedurze przekształcenia

Do przekształcenia spółki nie jest już wymagane, jako odrębna czynność, zawarcie umowy albo podpisanie statutu spółki przekształconej. Dodatkowo ustawodawca doprecyzował, co dotychczas rodziło pewne wątpliwości w praktyce, iż samo podjęcie uchwały o przekształceniu zastępuje zawarcie umowy spółki przekształconej albo zawiązanie przekształconej spółki akcyjnej oraz powołanie organów spółki przekształconej.

Uchwalone przez nowelizację rozwiązania w obszarze przekształceń spółek należy ocenić pozytywnie jako wprowadzające istotne uproszczenia dla samej procedury i czyniące ją tym samym bardziej przyjazną dla przedsiębiorców. Niewątpliwie za najbardziej korzystną zmianę należy uznać odstąpienie od konieczności poddania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta w zasadzie prawie dla każdego rodzaju przekształcenia, co ma istotne przełożenie na czas trwania procedury oraz koszty przekształcenia.