Odpowiedzialność członków rad nadzorczych spółek publicznych przed KNF za naruszenie przepisów regulujących obowiązki informacyjne emitentów oraz przesłanki wymiaru kar administracyjnych – nowe możliwości w świetle nowelizacji dyrektywy Transparency

W kontekście dotychczas istniejącego w polskich przepisach modelu odpowiedzialności administracyjnej określonych kategorii osób fizycznych za naruszenie obowiązków informacyjnych emitentów (spółek publicznych), perspektywę wprowadzenia w tym zakresie istotnej zmiany o charakterze rozszerzającym stwarza przyjęta pod koniec ubiegłego roku w prawie wspólnotowym nowelizacja Dyrektywy 2004/109/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie harmonizacji wymogów dotyczących przejrzystości informacji o emitentach, których papiery wartościowe dopuszczane są do obrotu na rynku regulowanym oraz zmieniająca dyrektywę 2001/34/WE („Dyrektywa Transparency”), dokonana Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/50/UE z dnia 22 października 2013 r. („Dyrektywa Zmieniająca”) ^[1], która weszła w życie z dniem 26 listopada 2013 r.

W aktualnym stanie prawnym, możliwość ponoszenia odpowiedzialności za naruszenie obowiązków informacyjnych w postaci kary pieniężnej, nakładanej przez Komisję Nadzoru Finansowego („KNF”) do wysokości 100.000 złotych, dotyczy wyłącznie osób będących członkami zarządu spółki publicznej, które pełniły taką funkcję w okresie, w którym doszło do stwierdzonego decyzją Komisji Nadzoru Finansowego rażącego naruszenia obowiązków informacyjnych przez samą spółkę (art. 97 ust. 6 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych), co było zgodne z obowiązującą Dyrektywą Transparency.

Dyrektywa Zmieniająca modyfikuje dotychczasowe postanowienia Dyrektywy Transparency w przedmiotowym zakresie poprzez sprecyzowanie, że możliwość stosowania kar w przypadku naruszenia przepisów przez osoby prawne (z zastrzeżeniem warunków określonych w przepisach krajowych) powinna dotyczyć „członków organów administracyjnych, zarządzających lub nadzorczych danej osoby prawnej oraz wobec wszelkich innych osób, które w świetle przepisów krajowych ponoszą odpowiedzialność za dane naruszenie” (art. 28 ust. 2). Preambuła Dyrektywy Zmieniającej, wyjaśniając powyższe unormowanie wskazuje, że w przypadku naruszeń popełnianych przez osoby prawne, państwa członkowskie powinny wprowadzić przepisy przewidujące stosowanie kar wobec członków organów administracji, zarządzania lub nadzoru danej osoby prawnej lub innych osób, które można pociągnąć do odpowiedzialności za takie naruszenia, na warunkach ustanowionych w przepisach krajowych. Odpowiednie przepisy dotyczące odpowiedzialności, określone przez każde państwo członkowskie zgodnie z jego krajowymi przepisami ustawowymi i innymi regulacjami, mają zastosowanie wobec emitenta, jego organów administracyjnych, zarządzających lub nadzorczych, lub też osób odpowiedzialnych w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa emitenta. Istotne jest przy tym, że państwa członkowskie powinny zachować swobodę określania zakresu takiej odpowiedzialności, a to oznacza, że nie jest przesądzone, czy i w jaki sposób zostanie ukształtowana przez polskiego prawodawcę odpowiedzialność administracyjna przed KNF członków rad nadzorczych spółek publicznych. Jednak z wypowiedzi przedstawicieli uprawnionych organów administracyjnych wnioskować można, iż intencją ustawodawcy będzie zgodnie z Dyrektywą Zmieniającą objęcie sankcjami także członków rad nadzorczych.

Warto także odnotować, że Dyrektywa Zmieniająca pozwala na zwiększenie dotychczas przyjętych górnych limitów administracyjnych kar pieniężnych za naruszenia obowiązków informacyjnych (o jakich mowa choćby w art. 96 ust. 1 ustawy o ofercie publicznej), mając na względzie potrzebę w szczególności zapewnienia odstraszającego oddziaływania takich kar. Stąd też można się spodziewać, że polski ustawodawca w ramach wdrażania Dyrektywy Zmieniającej zechce skorzystać z tych możliwości i zaproponuje w ramach stosownej nowelizacji ustawy o ofercie publicznej znacząco surowsze i bardziej dolegliwe kwoty kar pieniężnych nakładanych przez KNF.

Na szczególną uwagę zasługuje uregulowanie w Dyrektywie Zmieniającej niezwykle istotnej kwestii przesłanek ustalania rodzaju i wymiaru sankcji administracyjnych z tytułu odpowiedzialności za naruszenie przepisów w zakresie obowiązków informacyjnych. Należy podkreślić, że do tej pory KNF orzekała o naruszeniu tych obowiązków na zasadzie uznania administracyjnego, będąc związaną jedynie maksymalną ustawową wysokością kary pieniężnej, przy jednoczesnej konieczności uwzględniania sytuacji finansowej emitenta (art. 96 ust. 1 ustawy o ofercie publicznej). Z wprowadzonego Dyrektywą Zmieniającą nowego art. 28b ust. 1 Dyrektywy Transparency wynika, że w ustawie o ofercie publicznej powinny znaleźć się przepisy nakładające na KNF wymóg, aby przy ustalaniu rodzaju oraz wysokości kar lub środków administracyjnych uwzględniane były wszelkie istotne okoliczności w stosownych przypadkach, takie jak: (i) waga naruszenia i czas jego trwania, (ii) stopień odpowiedzialności osoby fizycznej lub prawnej odpowiedzialnej za naruszenie, (iii) sytuacja finansowa osoby fizycznej lub prawnej odpowiedzialnej za naruszenie (której wyznacznikiem jest np. wysokość całkowitych obrotów osoby prawnej lub roczny dochód osoby fizycznej), (iv) skala korzyści uzyskanych lub strat unikniętych przez osobę fizyczną lub prawną odpowiedzialną za naruszenie (o ile można tę skalę ustalić), (v) strata poniesiona przez osoby trzecie w związku z naruszeniem (o ile można te straty ustalić), (vi) gotowość osoby fizycznej lub prawnej odpowiedzialnej za naruszenie do współpracy z organem nadzoru, (vii) fakt uprzednich naruszeń popełnionych przez osobę fizyczną lub prawną odpowiedzialną za naruszenie.

Termin implementacji Dyrektywy Zmieniającej upływa 6 listopada 2015 r, zatem należy się spodziewać, że jej postanowienia zostaną do tej daty wprowadzone zarówno do polskiego prawa, jak i do prawa krajowego pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej. Na razie jednak nie powstał jeszcze projekt założeń do stosownego aktu prawnego, jakim w tym przypadku powinna być nowelizacja ustawy o ofercie publicznej.

[1] Pełny tytuł to: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/50/UE z dnia 22 października 2013 r. zmieniająca dyrektywę 2004/109/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji wymogów dotyczących przejrzystości informacji o emitentach, których papiery wartościowe dopuszczane są do obrotu na rynku regulowanym, dyrektywę 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych oraz dyrektywę Komisji 2007/14/WE ustanawiającą szczegółowe zasady wdrożenia niektórych przepisów dyrektywy 2004/109/WE (Dz.U.UE.L.2013.294.13)