Ujednolicenie zasad dotyczących nabywania tzw. znacznych pakietów akcji w świetle ustawy z 25.06.2010 r.

Instytucje finansowe pozostają w ścisłym związku z pojęciem „rynek finansowy”, który można definiować od strony podmiotowej właśnie poprzez odesłanie podmiotów świadczących na rynku finansowym określonego rodzaju skwantyfikowane usługi, tudzież prowadzących działalność inwestycyjną. W konsekwencji w doktrynie prawa mówi się niekiedy o rynku usług finansowych, takich jak: usługi kredytowe, pożyczkowe, rozliczeniowe, inwestycyjne, czy wreszcie ubezpieczeniowe (por. P. Zapadka, w: A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Prawo finansów publicznych, Warszawa 2010, s. 208) świadczone przez instytucje kredytowe, w także przez banki, firmy inwestycyjne oraz instytucje ubezpieczeniowe wraz z zakładami ubezpieczeń (por. także A. Jurkowska-Zeidler, Bezpieczeństwo rynku finansowego w świetle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008, s. 34), a ponadto, zarządzający instytucjami zbiorowego inwestowania w papiery wartościowe, jak towarzystwa funduszy emerytalnych i inwestycyjnych. Instytucje finansowe pełnią zatem przede wszystkim – choć nie tylko – rolę podmiotów przyjmujących depozyty lub inne wkłady pieniężne pod tytułem zwrotnym, które następnie inwestowane są na rynku pieniężnym bądź kapitałowym, wobec czego przypisuje się im status usługodawców finansowych, świadczących – zgodnie z art. 2 lit. b dyrektywy 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23.09.2002 r. o świadczeniu usług finansowych na odległość oraz zmieniającej dyrektywy Rady 90/619/EWG, dyrektywę 97/7/WE i 98/27/WE – usługi w obszarze bankowości, kredytów, ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i inwestycyjnych oraz rozliczeń pieniężnych (dyrektywa 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23.09.2002 r. o świadczeniu usług finansowych na odległość oraz zmieniająca dyrektywę Rady 60/619/EWG, dyrektywę 97/7/WE i 98/27/WE – Dz. Urz. WE L 271 z 9.10.2002 r., s. 16).

Z punktu widzenia prawa Unii Europejskiej, zakładającego licencjonowanie działalności instytucji finansowych, zasadniczego znaczenia nabierają:

1. dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21.04.2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniająca dyrektywę Rady 85/611/EWG, 93/6/EWG i dyrektywę 2001/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/22/EWG (dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21.04.2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniająca dyrektywę Rady 85/611/EWG, 93/6/EWG i dyrektywę 2001/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/22/EWG – Dz. Urz. WE L 145 z 30.04.2004 r., s. 1) oraz
2. dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 14.06.2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe (Dz. Urz. UE L 177 z 30.04.2006 r., s. 1 ze zm.), przewidujące katalogi usług i działalności, na wykonywanie których wymagane jest uzyskanie odpowiedniego zezwolenia (por. sekcja A Załącznika 1 do dyrektywy 2004/39/WE „Wykaz usług i działalności oraz instrumentów finansowych” oraz Załącznik 1 do dyrektywy 2006/48/We „Wykaz rodzajów działalności podlegających wzajemnemu uznaniu”). Prawo europejskie zdefiniowano expressis Derbis jedynie instytucję finansową sensu stricte, tj. instytucję inną niż instytucja kredytowa, której podstawowym zakresem jest nabywanie udziałów (akcji) lub prowadzenie jednej bądź więcej działalności wymienionych w pkt 2-12 Załącznika I do dyrektywy 2006/48/WE (por. art. 4 pkt 5 dyrektywy 2006/48/WE). W tym sensie poza zakresem pojęciowym instytucji finansowych pozostały instytucje kredytowe, w tym banki. Dlatego wyróżnia się ponadto pojęcie instytucji finansowej sensu largo, obejmujące wszystkie podmioty świadczące usługi finansowe, a zatem poza instytucjami w znaczeniu ścisłym również instytucje kredytowe i bankowe wraz z instytucjami ubezpieczającymi. Idąc tym tropem, także w świetle prawa polskiego, można wskazać wspólną cechę instytucji finansowych, stanowiącą podstawę ich wyróżnienia rodzajowego, mimo że wspomniane instytucje definiowane są w sposób autonomiczny na potrzeby właściwych przepisów szczególnych. Do przepisów tych należą: Arta 4 ust. 1 pkt 7 ustawy z 29.08.1977 r. – Prawo bakowe (ustawa z 29.08.1977 r. – Prawo bankowe – tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm. – dalej jako pr. bank.) czy art. 4 § 1 pkt 7 ustawy z 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (ustawa z 15.09.2000 r. – Kodeks spółek handlowych – Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm. – dalej jako k.s.h.) oraz art. 3 pkt 11 ustawy z 15.04.2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego (ustawa z 15.04.2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego – Dz. U. Nr 83, poz. 719 ze zm.), która wprawdzie nie wprowadza pojęcia instytucji finansowej, jednak definiuje zakres pojęciowy sektora finansowego, rozumiejąc przez niego „sektor, który tworzy co najmniej jeden podmiot z sektora bankowego, ubezpieczeniowego lub usług inwestycyjny”. Podobną funkcję, jak temu ostatniemu przepisowi, trzeba przypisać art. 5 ustawy z 29.07.2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (ustawa z 29.07.2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym – Dz. U. Nr 183, poz. 1537 ze zm.) zawierającemu katalog tzw. podmiotów nadzorowanych, tj. w większości podmiotów świadczących usługi na rynku finansowym, co należy uzupełnić przez przepis art. 1 ust. 2 pit 2 oraz art. 2 ustawy z 21.07.2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (ustawa z 21.07.2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym – Dz. U. Nr 157, poz. 1119 ze zm.), jako że uzupełniają one wspomniany katalog o podmioty świadczące usługi w obszarze funduszy emerytalnych.

Na podstawie wyżej przywołanych przepisów można wskazać na wspólny mianownik dla wszystkich podmiotów mieszczących się w pojęciu „instytucja finansowa”, a mianowicie – profesjonalne świadczenie usług, tudzież prowadzenie działalności inwestycyjnej podlegające nadzorowi właściwemu w obszarze rynku finansowego i z tego tytułu poddane reglamentacji (skądinąd słusznie zwraca się uwagę P. Zapadka, Definicja legalna instytucji finansowej w polskim systemie prawnym – wybrane zagadnienia, „Prawo Bankowe” 2005/9, s. 95, że brakuje jednolitego podejścia do pojęcia „instytucja finansowa”, skoro występują one albo w ujęciu podmiotowym, jak w art. 4 § 1 pkt 7 k.s.h., albo w ujęciu przedmiotowym, jak w art. 4 ust. 1 pkt 7 pr. bank. Na temat pojęcia „instytucja finansowa” pro. Również m.in. E. Fojcik-Mastalska, Instytucja finansowa i instytucja kredytowa w projekcie nowelizacji Prawa Bankowego, „Prawo Bankowe” 2001/5, s. 20; S. Szuster, K. Kohutek, w : Prawo bankowe. Komentarz, F. Zoll [red.], t. 1, Kraków 2005, s. 43: B. Smykala, Prawo bankowe. Komentarz, Warszawa 2005, s. 23). Jednocześnie, mimo że w literaturze przedmiotu wyrażono pogląd, iż podmiotom tym przysługuje przymiot nienormatywny instytucji „zaufania publicznego” (tak. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Prawo…, s. 209), w świetle ustawy z 7.05.2008 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych ora o nadzorze publicznym (ustawa z 7.05.2008 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym – Dz. U. Nr 77, poz. 649) – implementującej postanowienia dyrektywy 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17.05.2006 r. w sprawie badań rocznych sprawozdań finansowych, zmieniającej dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG oraz uchylającej dyrektywę Rady 84/253/EWG (dyrektywa 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17.05.2006 r. w sprawie badań rocznych sprawozdań finansowych, zmieniająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG oraz uchylająca dyrektywę Rady 84/253/EWG – Dz. Urz. UE L 157 z 9.06.2006 r.) – takie podmioty jak m.in. banki krajowe działające jako spółki akcyjne, zakłady ubezpieczeń, instytucje pieniądza elektronicznego, powszechne towarzystwa emerytalne, podmioty prowadzące działalność maklerską z wyłączeniem podmiotów prowadzących działalność wyłącznie w zakresie przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych lub w zakresie doradztwa inwestycyjnego, stanowią kategorię tzw. „jednostek interesu publicznego”. Tym samym ich działalność z punktu widzenia przepisów prawa trzeba traktować jako działalność społecznie użyteczną (por. M. Michalski, Spółka akcyjna, Warszawa 2010, s. 78).

Instytucje finansowe prowadzą zatem – w świetle przepisu art. 75 ust. 1 ustawy z 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (ustawa z 2.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej – Dz. U. Nr 173, poz. 1807 ze zm. – tzw. działalność gospodarczą regulowaną wymagającą uzyskania zezwolenia, a więc taką, która zgodnie z art. 64 ust. 1 inf ifne ustawy o swobodzie działalności gospodarczej może być wykonywana jedynie wówczas gdy przedsiębiorca spełni warunki określone w przepisach ustaw odrębnych i uzyska odpowiednie zezwolenia organu władzy państwowej. Takie podejście do rozumienia działalności regulowanej wymagającej uzyskania zezwolenia wynika z wyłączenia zasady ogólnej, w myśl której dla podjęcia działalności regulowanej niezbędne jest spełnienie jedynie oznaczonych wymagań materialno prawnych, co ex lege prowadzi do nabycia określonego publicznego prawa podmiotowego (por. K. Kohutek, Zasady podejmowania działalności regulowanej, „Przegląd Prawa Handlowego” 2005/6, s. 37). Chodzi bowiem o to, że ustawy szczególne statuują wzorzec regulacyjny, w którym do prowadzenia określonych rodzajów przemysłu lub do uruchomienia zakładu wymagane jest spełnienie zaostrzonych wymogów formalnych, co opisuje się jako konstrukcję zakazu z zastrzeżeniem zezwolenia (tak np. S. Biernat, A. Wasilewski, Wolność gospodarcza w Europie, Kraków 2000, s. 102). Konstrukcja ta operuje dwoma elementami. Pierwszym z nich jest ogólny zakaz ustawowy prowadzenia pewnego rodzaju działalności gospodarczej, drugim zaś – wyposażenie organów administracyjnych w kompetencję do uchylenia tego zakazu. Uchylenie tego zakazu następuje w odniesieniu do indywidualnych podmiotów i w drodze aktu indywidualnego. Wprowadzenie przedmiotowego zakazu nie oznacza, że dana sfera aktywności gospodarczej oceniana jest negatywnie, bądź jako stanowiąca szczególne zagrożenie, ale wręcz przeciwnie, chodzi tu o działalność, która musi pozostawać pod ścisłym nadzorem ze strony władzy administracyjnej z uwagi na potencjalne zagrożenie przy jej wykonywaniu różnego rodzaju doniosłych dóbr prawnych, takich jak życie, zdrowie ludzi, ich mienie bądź porządek publiczny albo ze względu na inne szczególne dobra, zawierające się w pojęciu „nadrzędny interes publiczny”, jak ochrona konsumentów czy przeciwdziałanie nadużyciom, którym ustawodawca przyznaje priorytet przed wolnością gospodarczą. W literaturze przedmiotu podnosi się przy tym, że wspomniany zakaz nie ma charakteru bezwzględnego, gdyż po stwierdzeniu, na podstawie kryteriów ustawowych, iż nie ma przeciwwskazań, organ jest zobowiązany do udzielania zezwolenia (S. Biernat, A. Wasilewski, Wolność gospodarcza…, s. 103). Tym samym zakaz wykonywania przez instytucje finansowe regulowanej działalności ma jedynie charakter prewencyjny, zaś jego uchylenie oznacza objęcie takiej działalności również reglamentacja administracyjną.

Z racji tej szczególnej kwalifikacji instytucji finansowych poddane są one specjalnemu reżimowi prawnemu, w ramach którego istotnego znaczenia nabiera nadzór występujący w formule nadzoru formalnego, tj. sprawowanego z punktu widzenia oceny zgodności ich działalności z wymogami prawa, oraz w formule nadzoru ostrożnościowego czyli opartego na normach ostrożnościowych stosowanych do rozmiaru i charakteru prowadzonej działalności (por. M. Michalski, Spółka…, s. 81). Właśnie nadzór ostrożnościowy zakłada zarówno monitorowanie, jak i aktywne wpływanie przez organ nadzoru państwowego,tj. Komisję Nadzoru Finansowego (dalej jako KNF), na strukturę akcjonariatu spółek prowadzących działalność przypisywaną instytucjom finansowym, gdyż jego punktem odniesienia jest wielkościowo ujęty udział w kapitale zakładowym, na podstawie którego możliwe staje się wpływanie – formalne lub faktyczne – na bieżące funkcjonowanie spółki.

Podstawy ograniczeń dotyczących obrotu akcjami instytucji finansowych 

Ustawodawca przyjął – słuszne skądinąd – założenie, że potrzeba zapewnienia pełnego nadzoru ostrożnościowego nad funkcjonowaniem instytucji finansowych wymaga nadania im sformalizowanej formy organizacyjno-prawnej, a mianowicie formy spółki akcyjnej, gdyż tylko w ten sposób można zapewnić właściwemu organowi efektywny nadzór, w tym także w odniesieniu do akcjonariatu spółki, tudzież jego struktury. Ponadto, forma spółki akcyjnej umożliwia KNF jako organowi właściwego nadzoru uzyskanie wpływu na kształtowanie tego akcjonariatu z punktu widzenia wartości, które podlegają ochronie, jak np. interes uczestników obrotu czy usługobiorców. Z tej przyczyny powyższe ograniczenia z reguły wyrażają się głownie w dodatkowym wymogu uzyskania zezwolenia lub notyfikacji zgłaszanej do właściwego organu nadzoru w związku z nabyciem – w rozumieniu szerokim, tj. uwzględniającym także objęcie – akcji spółki będącej instytucją finansową.

W dotychczasowym stanie prawnym ustawodawca rozróżniał dwa stany faktyczne (por. M. Michalski, Spółka…, s. 298 i 331), tj. obowiązek powiadomienia organu nadzoru o nabyciu (objęciu) akcji w liczbie powodującej osiągnięcie bądź przekroczenie określonego progu kwalifikowanego w postaci procentowego udziału w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu, z czym wiązała się kompetencja organu nadzoru do zgłoszenia sprzeciwu wobec takiego zdarzenia, oraz obowiązek uzyskania uprzedniego zezwolenia ze strony KNF na nabycie (objęcie) akcji instytucji finansowej. Pierwsze rozwiązanie znalazło zastosowanie w przypadku:

1. nabywania akcji towarzystwa funduszy inwestycyjnych (por. art. 54 ustawy z 27.05.2004 r. o funduszach inwestycyjnych – ustawa z 27.05.2004 r. o funduszach inwestycyjnych; Dz. U. Nr 146, poz. 1546 ze zm.; dalej jako u.f.i.),
2. nabywania akcji domu maklerskiego (por. art. 106 ustawy z 2.07.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi – ustawa z 27.05.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi; Dz. U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.; dalej jako u.o.i.f.),
3. nabywania akcji Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych S.A. (por. art. 47 u.o.i.f.),
4. nabywania akcji spółki prowadzącej giełdę papierów wartościowych i spółki prowadzącej rynek regulowany pozagiełdowy (por. art. 24 oraz art. 37 w zw. z art. 24 u.o.i.f.),
5. każdorazowego nabywania akcji towarzystwa emerytalnego (por. art. 34 ustawy z 23.05.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej – ustawa z 23.05.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej; Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 ze zm.; dalej jako u.d.u.).

Natomiast zezwolenie organu nadzoru na nabycie akcji wymagane było w razie nabywania akcji spółek bankowych (por. art. 25 pr. bank.).

Tymczasem dyrektywa 207/44/WE ujednolica zasady nadzoru wobec procesu nabywania (obejmowania) akcji instytucji finansowych funkcjonujących we wszystkich sektorach zintegrowanego rynku finansowego, co podkreślono w pkt 2 i pkt 13 preambuły do niej, wiążąc to ściśle ze wskazaniem szczegółowych kryteriów oceny planowanych transakcji nabywania (obejmowania) akcji, przy zapewnieniu przewidywalności oraz jasności tego procesu nadzoru, a także zakreśleniu maksymalnego okresu, kiedy ocena taka musi zostać ukończona. Dlatego też dyrektywa 2007/44/WE (por. art. 1 pkt 2 lit. a, art. 2 pkt 2 lit. a, art. 3 pkt 2, art. 4 pkt 2, art. 5 pkt 2 tej dyrektywy):

• po pierwsze, przyjmuje zasadę uprzedniego informowania organu nadzoru o zamiarze osiągnięcia lub przekroczenia progu kwalifikowanego w akcjonariacie instytucji finansowej;
• po drugie, uznaje za kwalifikowane – z punktu widzenia oceny przeprowadzanej przez organ nadzoru – progi takie jak: 10%, 20%, 30% i 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, a ponadto dopuszcza również możliwość zastosowania progu 1/3 głosów dla państw członkowskich, które nie stosują progu 30%;
• po trzecie wreszcie, ujednolica środki nadzoru w postaci sprzeciwu organu nadzoru, który może być zgłoszony tylko po zaistnieniu określonych przepisach prawa przesłanek.

W świetle dyrektywy 2007/44/WE dla wszystkich obszarów zintegrowanego rynku finansowego, gdzie funkcjonują instytucje finansowe, mają obowiązywać takie same zasady dotyczące nabywania (obejmowania) akcji i osiągania bądź przekraczania w wyniku tego określonych progów zaangażowania kapitałowego, przyznających potencjalnym nabywcom akcji prawdopodobny wpływ na:

1. zakład ubezpieczeń (por. art. 1 pkt 3 dyrektywy 2007/44/WE),
2. firmę inwestycyjną (por. art. 3 pkt 3 dyrektywy 2007/44/WE),
3. zakład reasekurujący (por. art. 4 pkt 3 dyrektywy 2007/44/WE),
4. instytucję kredytową (por. art. 5 pkt 3 dyrektywy 2007/44/WE).

W związku z tym dyrektywa 2007/44/WE przewiduje, że właściwe organy nadzoru uzyskują możliwość weryfikacji – na podstawie jednakowych kryteriów oceny – odpowiedniej reputacji, wiarygodności i dobrej kondycji finansowej potencjalnego nabywcy akcji instytucji finansowej, a ponadto sprawdzenia kompetencji i doświadczeń osób, które mają zarządzać taką instytucją.

Ujednolicony reżim nabywania akcji instytucji finansowych 

Rozwiązanie, jakie przyjął ustawodawca, nawiązuje do konstrukcji zgłoszenia zamiaru nabycia (objęcia) akcji, którą zastosowano już w świetle art. 73 ustawy z 21.03.1991 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (ustawa z 21.03.1991 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych; tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 58, poz. 239 ze zm.), a następnie – początkowo – wykorzystano w art. 149 ustawy z 21.08.1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi w odniesieniu do nabywania tzw. znacznych pakietów akcji spółek publicznych (ustawa z 21.08.1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi w odniesieniu do nabywania tzw. znacznych pakietów akcji spółek publicznych; tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447 ze zm.). Podobnie obowiązek zgłoszenia zamiaru nabycia akcji ustanowiony został w art. 78 ustawy z 31.01.1989 r. – Prawo bankowe (ustawa z 31.01.1989 r. – Prawo bankowe; tekst jedn.: Dz. U. z 1992 r. Nr 79, poz. 359 ze zm.), po czym konstrukcję powyższą zastosowano w art. 25 pr. Ban,., rozszerzając jej działanie także na zamiar ustanowienia zastawu bądź użytkowania na akcjach banku (por. art. 25 ust. 3 pr. bank.). Jednocześnie, w odniesieniu do zasad nabywania (obejmowania) akcji w innych instytucjach finansowych, ustawodawca regulował przedmiotowe zagadnienie w różny sposób. Przykładowo, w razie nabywania (obejmowania) akcji domów maklerskich art. 50 ustawy z 21.08.1997 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi stwierdzał, że „nabycie akcji domu maklerskiego w liczbie, która spowoduje osiągnięcie lub przekroczenie 10%, 20%, 33% lub 50% głosów na walnym zgromadzeniu wymaga zgody Komisji”, co ewidentnie odróżniało stany objęte hipotezą wspomnianej normy od stanów mieszczących się w hipotezie art. 149 wspomnianej ustawy.

Przepisy nowelizacji z 25.06.2010 r. wprowadzają jednolite unormowania w przedmiocie nabywania (obejmowania) akcji w liczbie powodującej osiągnięcie albo przekroczenie progów kwalifikowanych w postaci 10%, 20%, 1/3 oraz 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, czy też w udziale w kapitale zakładowym: spółek prowadzący działalność bankową (por. art. 1 pkt 3 nowelizacji z 25.06.2010 r.), spółek prowadzących działalność ubezpieczeniową (por. art. 2 pkt 1 nowelizacji z 25.06.2010 r.), towarzystw funduszy inwestycyjnych (por. art. 3 pkt 1 nowelizacji z 25.06.2010 r.) oraz domów maklerskich (por. art. 4 pkt 1 nowelizacji z 25.06.2010 r.). Centralnym elementem nowelizacji z 25.06.2010 r. jest wprowadzenie obowiązku powiadomienia organu nadzoru, tj. KNF, o zamiarze nabycia (objęcia) – bezpośredniego lub pośredniego – akcji albo praw z akcji w liczbie, która spowoduje osiągnięcie, albo przekroczenie progu kwalifikowanego (por. art. 25 ust. 1 znowelizowanego pr. bank., art. 35, ust. 1 znowelizowanej u.d.u., art. 54 ust. 1 znowelizowanej u.f.i. oraz art. 106 ust. 1 znowelizowanej u.o.i.f.).

Konstrukcja zgłoszenia zamiaru nabycia (objęcia) akcji instytucji finansowej już poprzednio była poddana krytycznej analizie (por. np. A. W. Wiśniewski, w: Prawo bankowe. Komentarz, W. Góralczyk red., Warszawa 1999, s. 89), jako że obowiązek zgłoszenia zrelacjonowany jest do psychologicznego aktu woli, jakim jest sam zamiar, a nie do jego zewnętrznego wyrazu w postaci oświadczenia woli (por. zwłaszcza Z. Radwański, Teoria umów, Warszawa 1977, s. 38 oraz Z. Radwański, w: System prawa prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna, Z. Radwański red., t. 2, Warszawa 2002, s. 16). Zamiar jest zatem wewnętrzną decyzją, która nie została jeszcze ujawniona na zewnątrz, i z tej racji nie można mu przypisywać żadnej doniosłości prawnej (tak również G. Domański, w: Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Komentarz, S. Sobolewski red., Warszawa 1999, s. 1032; również M. Spyra, w: Prawo bankowe. Komentarz, F. Zoll red., t. 1, Warszawa 2005, s. 267, zauważa, że zamiar jako taki nie jest postrzegany zewnętrznie, a więc samo jego podjęcie nie stanowi samodzielnej przesłanki do wystąpienia o udzielenie zgody na nabycie (objęcie) akcji spółki bankowej; tymczasem dyrektywa 2007/44/WE mówi w wersji francuskiej nie o „zamiarze” (fr. la intention) lecz o „podjęciu decyzji” (fr. qui a pris la decision); podobnie w wersji angielskiej użyto sformułowania who have taken a decision; w tym kontekście warto odnotować fakt, że w art. 54 ust. 4 w zw. z ust. 1 u.f.i. mowa jest o sprzeciwie organu nadzoru wobec „planowanego nabycia lub objęcia akcji” towarzystwa funduszy inwestycyjnych, dzięki czemu ustawodawca uniknął tu odwołania się do zamiaru jako stanu wewnętrznego). Skutki naruszenia obowiązku zgłoszenia pojawiają się bowiem dopiero z momentem podjęcia czynności nabycia (objęcia) akcji, a nie wówczas gdy podjęta zostaje decyzja co do określonego zachowania się. Tym samym konkretyzacja obowiązku zgłoszenia występuje wtedy, kiedy podejmuje się czynność notyfikującą organowi nadzoru podjęcie decyzji o nabyciu (objęciu) akcji, która per se stanowi zewnętrzne ujawnienie zamiaru w tym przedmiocie i należy do ciągu czynnościorganizacyjno-prawnych, mających doprowadzić do nabycia (objęcia) akcji, czyli poprzedza właściwą czynność prawną. Niemniej jednak od momentu przedmiotowej notyfikacji, czyli uzewnętrznienia zamiaru nabycia (objęcia) akcji instytucji finansowej, rozpoczyna się bieg terminu na wydanie przez KNF decyzji w przedmiocie sprzeciwu wobec takiej czynności, przy czym termin ten został jednolicie zakreślony na 60 dni roboczych od dnia otrzymania przez organ nadzoru zawiadomienia oraz wszystkich wymaganych informacji i dokumentów, z tym że doręczenie decyzji nie może nastąpić później niż w terminie 2 dni roboczych od jej wydania (por. odpowiednio: art. 25h ust. 1 w z w. z art. 23i ust. 1 pr. bank., art. 35h ust. 1 w zw. z art. 35i ust. 1 u.d.u., art. 54h ust. 1 w zw. z art. 54i ust. 1 u.f.i. oraz art. 106h ust. 1 w zw. z art. 106i ust. 1 u.o.i.f.). Tym samym realizacja czynności polegającej na nabyciu (objęciu) akcji, co ustawodawca określił mianem „realizacja zamiaru”, może nastąpić wówczas gdy KNF nie doręczy decyzji w przedmiocie sprzeciwu w terminie wspominanych 60 dni roboczych, albo jeżeli przed upływem tego terminu KNF wyda decyzję o stwierdzeniu braku podstaw do zgłoszenia sprzeciwu (por. odpowiednio art. 25j pr. bank., art. 35j u.d.u., art. 54j u.f.i. oraz art. 106j u.o.i.f.). Warto podkreślić, że nowelizacja z 25.06.2010 r. przyznaje KNF kompetencję do wcześniejszego wydania decyzji stwierdzającej brak podstaw do zgłoszenia sprzeciwu, dzięki czemu możliwe staje się wcześniejsze zakończenie postępowania administracyjnego, a w konsekwencji nabycie (objęcie) akcji przed upływem terminu maksymalnego, tj. 60-dniowego, co w sytuacjach oczywistych, gdzie nie zachodzą wątpliwości co do pozytywnego wpływu zmiany struktury akcjonariatu na działalność instytucji finansowej, nie tylko przyspiesza i upraszcza znacznie procedurę reglamentacyjną, ale pozwala też potencjalnemu nabywcy na sfinalizowanie transakcji bez ponoszenia ryzyka związanego z potencjalnym sprzeciwem. Chodzi zatem o eliminację – czy raczej znaczne ograniczenie – ryzyka niepewności, jakie towarzyszy procesom zwiększania zaangażowania kapitałowego w instytucje finansowe.

Ustawodawca doprecyzowuje szczegółowo kryteria, według których organ nadzoru dokonuje tzw. oceny ostrożnościowej, wobec czego KNF traci jakąkolwiek dyskrecjonalność w tym obszarze, ponieważ wspomniane kryteria stanowią katalog zamknięty, dzieląc się na kryteria formalne oraz merytoryczne. Do pierwszej należą:

1. zachowanie – zakreślonych przez KNF – terminów na uzupełnienie braków w zawiadomieniu składanym do organu nadzoru, tudzież w załączonych do niego dokumentach, jako że zgodnie z art. 25g ust. 2 pr. bank., art. 35g ust. 2 u.d.u., art. 54g ust. 2 u.f.i. oraz art. 106g ust. 2 u.o.i.f., Komisja w przypadku stwierdzenia braków lub niezałączenia odpowiednich dokumentów wzywa zainteresowany podmiot do ich uzupełnienia (por. odpowiednio: art. 25h ust. 1 pkt 1 pr. bank., art. 35h ust. 1 pkt 1 u.d.u., art. 54h ust. 1 pkt 2 u.f.i. oraz art. 106h ust. 1 pkt 1 u.o.i.f.),
2. przekazanie w wyznaczonym przez KNF terminie dodatkowych informacji lub dokumentów na żądanie Komisji (por. odpowiednio: art. 25h ust. 1 pkt 2 pr. bank., art. 35h ust.1 pkt 2 u.d.u., art. 54h ust. 1 pkt 2 u.f.i. oraz art. 106h ust. 1 pkt 2 u.o.i.f.), co ustawodawca wiąże z nierozpoznanym na ogół statusem podmiotu zgłaszającego zawiadomienie pozwalającym stwierdzić, czy podmiot ten spełnia inne kryteria stosowane w procedurze oceny ostrożnościowej (por. odpowiednio: art. 25g ust. 5 pr. bank., art. 35 ust. 5 u.d.u., art. 54g ust. 5 u.f.i. oraz art. 106g ust. 5 u.o.i.f.).

Podstawą kryterium merytorycznego jest stwierdzenie okoliczności, że zgłoszenie sprzeciwu uzasadnione jest z punktu widzenia ostrożnego i stabilnego zarządzania firmą inwestycyjną z uwagi na możliwy wpływ podmiotu składającego zawiadomienie na instytucję finansową lub z uwagi na ocenę sytuacji finansowej tego podmiotu (por. odpowiednio: art. 25h ust. 1 pkt 3 pr. bank., art. 35 ust. 1 pkt 3 u.d.u., art. 54h ust. 1 pkt 3 u.f.i. oraz art. 106h ust. 1 pkt 3 u.o.i.f.). W dotychczasowym stanie prawnym kryterium „niekorzystnego wpływu dla ostrożnego i stabilnego zarządzania” instytucją finansową było także podstawą dla podjęcia decyzji przez KNF o odmowie udzielenia zezwolenia na nabycie (objęcie) akcji banku (por. art. 25 ust. 7 pr. bank.), czy też wyrażenia sprzeciwu wobec zgłoszenia nabycia akcji towarzystwa funduszy inwestycyjnych (por. art. 54 ust. 6 pkt 1 u.f.i.) lub domu maklerskiego (por. art. 106 ust. 3 u.o.i.f.), z tym że ustawodawca nie określał na podstawie jakich przesłanek można ustalić ryzyko naruszenia zasad ostrożnego i stabilnego zarządzania. Nowelizacja z 25.06.2010 r. uszczegóławia, z tym samym zawęża – poprzez wprowadzenie katalogu zamkniętego – przesłanki oszacowania ryzyka naruszenia zasad ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją finansową. Do przesłanek, jakie musi uwzględniać KNF, należą:

• po pierwsze, rękojmia – po stronie podmiotu składającego zawiadomienie o nabyciu (objęciu) akcji – wykonywania praw i obowiązków w sposób zapewniający należyte dbanie o interesy klientów instytucji finansowej;
• po drugie, rękojmia po stronie osób, które będą kierować działalnością instytucji finansowej w odniesieniu do prowadzenia spraw tej instytucji, przy uwzględnieniu należytego zabezpieczenia interesów jej klientów;
• po trzecie, dobra kondycja finansowa, w tym wpływa realizacji planów inwestycyjnych na przyszłą sytuację finansową podmiotu składającego zawiadomienie;
• po czwarte, zapewnienie przestrzegania przez instytucję finansową wymogów ostrożnościowych wynikających z właściwych przepisów prawa, a także skutecznego wykonywania nadzoru;
• po piąte wreszcie, charakter źródła pochodzenia środków, jakie mają być przeznaczone na nabycie (objęcie) akcji, jako że nie mogą one pochodzić ze źródeł nielegalnych lub nieujawnionych oraz nie mogą mieć związku z finansowaniem terroryzmu, a ponadto, nie obciąża ich zwiększone ryzyko popełnienia przestępstwa (por. odpowiednio: art. 25h ust. 2 pr. bank., art. 35 ust. 2 u.d.u., art. 54h ust. 2 u.f.i. oraz art. 106h ust. 2 u.o.i.f.). Właśnie w toku analizy tych przesłanek Komisja może stwierdzić, że nie ma przeszkód dla nabycia (objęcia) akcji, a w konsekwencji wydać decyzję o stwierdzeniu braku podstaw do zgłoszenia sprzeciwu. Jednak KNF nie może wyjść – w ramach procedury oceny ostrożnościowej – poza kryteria tej oceny, w tym poza przesłanki pozwalające na stwierdzenie, czy zachodzi ryzyko negatywnego wpływu na zasady ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją finansową, co oznacza, że organ nadzoru jest w tym zakresie bezwzględnie związany.

Reżim reglamentacyjny ma zastosowanie nie tylko w przypadkach nabycia (objęcia) akcji – bezpośredniego czy też pośredniego – ale ponadto (por. odpowiednio: znowelizowany art. 25 ust. 4 i ust. 7 pkt 3 pr. bank., art. 35 ust. 4 i ust. 7 u.d.u., art. 54 ust. 4 i ust. 7 u.f.i. oraz art. 106 ust. 4 i ust. 7 u.o.i.f.):

1. w sytuacjach ustanowienia zastawu oraz użytkowania na akcjach instytucji finansowej, z tym że ustawodawca wyraźnie ograniczył stosowanie powyższej regulacji tylko do zastawu i użytkowania wpisanego do księgi akcyjnej zgodnie z art. 340 § 1 k.s.h., co oznacza, iż chodzi jedynie o przypadki gdy zastawnik bądź użytkownik może wykonywać prawo głosu z obciążonych akcji we własnym imieniu, a nie na mocy pełnomocnictwa w imieniu zastawcy czy ustanawiającego użytkowanie,
2. w przypadku zwiększenia udziału w ogólnej liczbie głosów w następstwie innych zdarzeń niż nabycie (objęcie) akcji, jak np. w następstwie zmiany statutu spółki i nadania dotąd posiadanym akcjom statusu akcji uprzywilejowanych co do głosu czy w drodze zniesienia uprzywilejowania akcji należących do innych akcjonariuszy,
3. w razie zawarcia porozumienia w przedmiocie wykonywania prawa głosu z akcji (na temat porozumień por. w szczególności M. Michalski, Kontrola kapitałowa nad spółka akcyjną, Kraków 2004, s. 538 oraz powołana tam literatura, a także art. 4 § 1 pkt 4 lit. a in fine k.s.h.).

Trzeba jednak zauważyć, ze ustawodawca poza nabyciem akcji wyróżnia – na potrzeby reżimu reglamentacyjnego – także kategorię nabycia praw z akcji. Od strony normatywnej chodzi tu o uprawnienia zbywalne z akcji będące w rozumieniu art. 3 pkt 1 lit. a u.o.i.f. papierami wartościowymi, tj. instrumentami mogącym występować w obrocie prawnym. Takie podejście oznacza wszakże, że nabycie uprawnienia do udziału w skonkretyzowanym zysku spółki za dany rok, czyli tzw. prawa do dywidendy, ma podlegać procesowi uprzedniego powiadomienia KNF. Problem, jaki w związku z tego typu transakcjami może się pojawić, będzie polegał na ustaleniu jaki poziom głosów czy kapitału zakładowego osiągnie się, czy też przekroczy w razie nabycia prawa do dywidendy bądź prawa do sumy likwidacyjnej instytucji finansowej. Precyzyjne ustalenie tej wielkości możliwe jest tylko w przypadku tzw. prawa poboru, tj. prawa pierwszeństwa objęcia akcji nowej emisji. Niestety ustawodawca nie rozstrzygnął tego zagadnienia, pozostawiając je nierozwiązanym. Nie ma też żadnych podstaw prawnych, ażeby wspomniane prawa z akcji utożsamiać z prawami do akcji, o jakich mowa w art. 3 pkt 29 u.o.i.f., tym bardziej że te ostatnie stanowią instrument poboru na rynku regulowany, a ich nabywanie następuje w związku z emisją akcji nowej emisji i objęte jest zgłoszeniem w przedmiocie objęcia akcji.

Sankcje za naruszenie reżimu reglamentacji nabywania (obejmowania) akcji instytucji finansowych 

Problematyka sankcji za naruszenie reżimu reglamentacyjnego nabywania (obejmowania) akcji instytucji finansowych zawsze stanowiła kluczowe zagadnienie. Poczynając od ustawy z 22.03.1991 r. – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, ustawodawca stosował sankcje szczególne, czy to w postaci zakazu wykonywania prawa z głosu z akcji nabytych z naruszeniem reżimu reglamentacyjnego (por. art. 86 ustawy z 22.03.1991 r.) albo bezskuteczności wykonywania prawa głosu (por. art. 156 ustawy z 21.08.1997 r.), czy to w postaci niemożności wykonywania prawa głosu ponad określony próg (por. art. 26 ust. 1 pr. bank. sprzed nowelizacji z 21.07.2006 r.). Wspólnym mianownikiem rozwiązań wprowadzających przedmiotowa sankcję jest jednoczesne wyłączenie w tym zakresie sankcji nieważności bezwzględnej czynności nabyci akcji na mocy art. 58 § 1 kodeksu cywilnego (ustawa z 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny – Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Znowelizowane mocą ustawy z 25.06.2010 r. przepisy rozróżniają stany:

• nabycia (objęcia) akcji z naruszeniem obowiązku każdorazowego powiadomienia KNF o podjęciu decyzji o nabyciu (objęciu) akcji instytucji finansowej;
• nabycia (objęcia) przedmiotowych akcji mimo sprzeciwu zgłoszonego przez KNF;
• nabycia (objęcia) przedmiotowych akcji przed upływem terminu zastrzeżonego dla KNF na zgłoszenie zastrzeżenia oraz
• nabycia (objęcia) przedmiotowych akcji po terminie zakreślonym przez organ nadzoru dla realizacji transakcji,

wiążąc z tymi zdarzeniami skutek w postaci niemożności wykonywania prawa głosu (por. odpowiednio: art. 25l ust. 1 pr. bank., art. 35l ust. 1 u.d.u., art. 54l ust. 1 u.f.i. oraz art. 106l ust. 1 u.o.i.f.).

Mamy tu więc do czynienia z sanacyjnym zwieszeniem prawa głosu z akcji, będącym konsekwencją podjęcia przez akcjonariusza działań zakazanych przez ustawodawcę albo niewykonania działań nakazanych, albo wreszcie wynikających z naruszenia natury prawnej spółki akcyjnej (tak M. Michalski, Spółka…, s. 341). W ten sposób ustawodawca także ostatecznie rozstrzygnął problem zdarzenia, jakiego wystąpienie konkretyzuje zastosowanie sankcji, gdyż nie jest nim – w pierwszej kolejności –samo zwarcie umowy o nabycie (objęcie) akcji, ale wystąpienie skutku rozporządzającego (por. też M. Michalski, Kontrola kapitałowa…, s. 488). Jednak mając na uwadze konieczność ochrony pozycji interesariuszy instytucji finansowych, ustawa wprowadza istotną korektę w zakresie stosowania sankcji zwieszenia prawa głosu z inkryminowanych akcji, przewidując mianowicie możliwość uchylenia przez KNF sankcji zawieszenia prawa głosu wówczas gdy wnioskodawca wykaże, że nie zachodzi ryzyko naruszenia zasad ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją finansową (por. odpowiednio: art. 25m pr. bank., art. 35m u.d.u., art. 54m u.f.i. oraz art. 106m u.o.i.f.). Niestety powyższe rozwiązanie, mimo że uzasadniane zasadą pewności obrotu (por. uzasadnienie do nowelizacji z 25.06.2010 r., s. 14), może budzić liczne problemy interpretacyjne co do natury samej sankcji. Ustawa nie określa bowiem skutku decyzji o uchyleniu sankcji. Skoro wspomniana sankcja działa ex lege – na co wskazują chociażby postanowienia o nieważności uchwał walnych zgromadzeń podjętych przy udziale głosów dotkniętych zawieszeniem (por. np. art. 25l ust. 3 pr. bank. oraz art. 106l ust. 3 u.o.i.f.) – pojawia się problem, czy cofnięcie sankcji szanuje nieważność czynności podjętych jeszcze przed decyzją KNF, czy też pozostają one nadal nieważne. Oczywiste jest przy tym, że o ile z mocy wyraźnej dyspozycji ustawowej organ nadzoru ma kompetencje do uchylenia sankcji, o tyle jednak nie może przesądzać o statusie uchwały walnego zgromadzenia. Co więcej, właśnie w przypadku decyzji o uchyleniu zawieszenia prawa głosu ustawodawca przyznał KNF duży margines uznaniowości, gdyż poza przesłanką wykazania, że nie zachodzi ryzyko naruszenia ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją finansowa, mowa jest jedynie o „szczególnie uzasadnionych przypadkach”, co de facto pozostawia organowi nadzoru kompetencję do oceny, czy w danym stanie faktycznym mamy do czynienia właśnie z taką sytuacją.

Ustawodawca – nawiązując do rozwiązania zastosowanego w art. 6 § 3 k.s.h. (również dotychczasowy art. 26 ust. 2 pr. bank. przewidywał nieważność uchwał podjętych przy wykorzystaniu akcji dotkniętych sankcją, niemniej jednak bez doprecyzowania, jaki jest status takich uchwał, co rodziło wątpliwości interpretacyjne, na ten temat por. M. Michalski, Kontrola kapitałowa…, s. 490 i powołana tam literatura) – przesądza również, iż uchwały walnych zgromadzeń podjęte przy udziale akcji dotkniętych sankcją zawieszenia prawa głosu są nieważne, chyba że spełniają wymogi ważności w zakresie kworum oraz wymaganej wielkości bez uwzględnienia głosów zawieszonych. Jednocześnie KNF przyznano kompetencję do zaskarżania przedmiotowych uchwał walnych zgromadzeń instytucji finansowych w drodze wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważności (por. odpowiednio art. 25l ust. 3 pr. bank., art. 35l ust. 3 u.d.u., art. 54l ust. 3 u.f.i. oraz art. 106l ust. 3 u.o.i.f.). W konsekwencji ustawodawca rozszerzył krąg podmiotów legitymowanych, zgodnie z art. 422 § 2 k.s.h., do zaskarżenia uchwał walnych zgromadzeń także o organ administracji rządowej. Z podobnym przypadkiem mieliśmy do czynienia w odniesieniu do uchwał walnego zgromadzenia spółki prowadzącej rynek regulowany, ponieważ na podstawie art. 30 ust. 7 u.o.i.f. – w przypadku spółki prowadzącej giełdę papierów wartościowych, oraz art. 37 ust. 3 w zw. z art. 30 ust. 7 u.o.i.f. – w przypadku spółki prowadzącej rynek pozagiełdowy, KNF miała kompetencję do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia, ale tylko wtedy, gdy uchwały takie naruszałyby przepisy prawa, postanowienia statutu spółki, regulaminu bądź zasady bezpieczeństwa obrotu albo podjęte byłyby z naruszeniem przepisów. Natomiast przepisy nowelizacji z 25.06.2010 r. ograniczają przedmiotową podstawę zaskarżenia przez KNF uchwały walnego zgromadzenia instytucji finansowej tylko do przypadku, gdy uchwała została podjęta przy udziale akcji dotkniętych sankcją zawieszenia prawa głosu z tytułu naruszenia reżimu reglamentacyjnego nabywania (obejmowania) takich akcji. Taką regulację przewidywał zaś dotychczasowy art. 26a ust. 4 pr. bank. w odniesieniu do uchwał walnych zgromadzeń spółek bankowych.

Co więcej, Komisja uzyskała ponadto kompetencję do nakazania – w formie decyzji administracyjnej – zbycia akcji nabytych (objętych) z naruszeniem reżimu reglamentacyjnego w zakreślonym przez nią terminie (por. odpowiednio: art. 25l ust. 5 pr. bank., art. 35l ust. 5 u.d.u., art. 54l ust. 5 u.f.i. oraz art. 106l ust. 5 u.o.i.f.). Brak zbycia traktowany jest jako delikt administracyjny i podlega sankcji administracyjnej w postaci kary pieniężnej do wysokości 10.000.000 zł lub nawet uchylenia zezwolenia na utworzenie banku (por art. 25l ust. 6 pr. bank.) czy cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej (por. art. 35l ust. 6 u.d.u.), 1.000.000 zł lub cofnięcia zezwolenia na wykonywanie działalności przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych (por. art. 54l ust. 6 u.f.i.) bądź działalności maklerskiej (por. art. 106l ust. 6 u.o.i.f.). W przypadku krajowego zakładu ubezpieczeń oraz spółki bankowej zamiennie z uchyleniem czy cofnięciem właściwego zezwolenia KNF może ustanowić zarząd komisaryczny.

Szczególnym przejawem sankcji, jaką ustawodawca łączy z naruszeniem reżimów reglamentacyjnych ustanowiony w odniesieniu do akcji instytucji finansowych, jest zakaz uczestniczenia w reprezentacji instytucji przez członków jej zarządu powołanych przez podmiot dominujący, który naruszył reguły właściwego reżimu reglamentacyjnego (por. odpowiednio art. 25l ust. 2 pr. bank., art. 35l ust. 2 u.d.u., art. 54l ust. 2 u.f.i. oraz art. 106l ust. 2 u.o.i.f.). Oznacza to, w skrajnych przypadkach, ryzyko nieważności czynności prawnej dokonywanej przez instytucję finansową. Sankcja zakazu uczestniczenia w czynnościach reprezentacji rozciągnięta została również na członków zarządu, prokurentów oraz osoby pełniące funkcje kierownicze podmiotu dominującego, jednocześnie pozostających we władzach instytucji finansowej w sytuacji gdy podmiot dominujący nabył (objął) akcje tej instytucji z naruszeniem reżimu reglamentacyjnego.

Obowiązek notyfikacyjny 

Niezależnie od systemu reglamentacyjnego mającego zastosowanie do przypadków nabywania (obejmowania) akcji instytucji finansowych, ustawodawca wprowadza także obowiązki notyfikacyjne każdorazowo w związku z osiągnięciem lub przekroczeniem określonych progów kwalifikacyjnych. Obowiązek notyfikacyjny w przypadku baków odnosi się do osiągnięcia lub przekroczenia wraz z akcjami już posiadanymi wcześniej: 5%, 10%, 20%, 25%, 1/3, 50%, 66% oraz 75% ogólnej liczy głosów na walnym zgromadzeniu (por. art. 250 pr. bank.). W przypadku zakładu ubezpieczeń, towarzystw funduszy inwestycyjnych oraz domów maklerskich powstaje on w sytuacji osiągnięcia lub przekroczenia progów określonych przez reżim reglamentacyjny (por. znowelizowany art. 37 ust. 1 u.d.u., art. 54n u.f.i. oraz art. 106n u.o.i.f.).

Powyższy obowiązek notyfikacyjny, a zatem wykonywany następczo, tj. po zdarzeniu prowadzącym do nabycia (objęcia) akcji – zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio – powinien zostać zrealizowany względem instytucji finansowej. W przypadku spółek bankowych muszą one w terminie 14 dni od daty powiadomienia przesłać powyższą notyfikację do KNF. Ponadto, w stosunku do akcji baków ustawodawca nakazuje, aby obowiązek notyfikacyjny odnosić nie tylko do przypadków zwiększenia udziału kapitałowego w instytucji finansowej w drodze nabycia (objęcia) akcji, ale także do sytuacji, kiedy dochodzi do zwiększenia udziału kapitałowego albo udziału w ogólnej liczbie głosów instytucji finansowej w następstwie zaistnienia innych zdarzeń, jak i do przypadków nabycia obligacji zamiennych na akcje instytucji finansowej, kwitów depozytowych oraz innych papierów wartościowych przyznający prawo do nabycia akcji tej instytucji, np. warrantów emisyjnych (por. art. 250 i art. 25r pr. bank.). Obowiązek przekazania do KNF informacji notyfikowanej uprzednio przez nabywcę akcji ciąży również na zakładzie ubezpieczeń, z tym że art. 37 ust. 1 u.d.u. nie zakreśla terminu, w jakim powinien on zostać wykonany, lecz posługuje się sformułowaniem dość nieprecyzyjnym, jakim jest „po uzyskaniu informacji”, bez określenia, czy ma to nastąpić niezwłocznie bądź nawet natychmiast po tym zdarzeniu, czy też moment przekazania tej informacji pozostawiono do uznania zainteresowanej jednostce. Można domniemywać – na podstawie wykładni funkcjonalnej – że przedmiotowa informacja powinna być przekazana do KNF niezwłocznie, co tłumaczyłyby względy efektywnego nadzoru.

System notyfikacyjny, oparty na samoistnym obowiązku instytucji finansowej, stanowi swoiste uzupełnienie reżimu reglamentacyjnego, jako że – z wyłączeniem akcji zdematerializowanych – akcje instytucji finansowych z natury swej są wyłącznie akcjami imiennymi (por. art. 28 ust. 1 pr. bank., art. 34 ust. 1 u.d.u., art. 53 u.f.i. oraz art. 95 ust. 4 u.o.i.f.), a zetem zgodnie z art. 343 § 1 w zw. z art. 341 § 2 k.s.h. ich nabycie stanowiące przesłankę legitymacji formalnej wymaga wpisu do księgi akcyjnej prowadzonej przez zarząd instytucji finansowej.