Przed decyzją o reorganizacji warto sprawdzić, co stanie się z koncesjami i licencjami

Niemalże każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą prędzej czy później podlega różnym działaniom o charakterze reorganizacyjnym – takim jak połączenie, podział, przekształcenie czy też zbycie przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części. Powody takich działań są różne, mogą być związane z chęcią zmiany prowadzonej działalności, usprawnienia jej funkcjonowania, osiągnięcia synergii czy też korzyści podatkowych albo przygotowania biznesu do sprzedaży. Nierzadko reorganizowany podmiot posiada koncesje, zezwolenia, licencje, pozwolenia bądź inne decyzje administracyjne, które są niezbędne dla prowadzonej działalności gospodarczej, a niekiedy wręcz ją warunkują. W takiej sytuacji warto zadać sobie pytanie: co z sukcesją administracyjnoprawną Tym bardziej iż zasadą w prawie administracyjnym jest brak możliwości przeniesienia praw i obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych w wyniku czynności o charakterze cywilnoprawnym.

POŁĄCZENIE, PODZIAŁ I PRZEKSZTAŁCENIE

W przypadku przekształcenia zasadą jest, iż spółce powstałej w wyniku przekształcenia przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki bądź przedsiębiorcy podlegającemu przekształceniu. Pozostaje ona podmiotem zezwoleń oraz koncesji przyznanych podmiotowi przekształcanemu, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia lub koncesji stanowi inaczej (art. 553 par. 1 i 2 oraz art. g842 par. 1 i 2 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.). Jest to tzw. zasada kontynuacji praw i obowiązków, tzn. spółka powstała w wyniku przekształcenia nie jest następcą prawnym (jak w przypadku sukcesji uniwersalnej), lecz kontynuuje działalność przekształcanego podmiotu w zmienionej formie prawnej.

Prawa przechodzą

Podobna regulacja odnosi się do połączenia oraz podziału spółek handlowych – spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana powstała w wyniku połączenia lub podziału wstępuje, odpowiednio z dniem połączenia lub z dniem podziału (wydzielenia), we wszystkie prawa i obowiązki odpowiednio spółki przejmowanej, spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki albo spółki dzielonej (art. 494 par. 1 i 2, art. 531 par. 1 i 2 ks.h.).

Na spółkę przejmującą albo spółkę nowo zawiązaną przechodzą w szczególności zezwolenia oraz koncesje, które zostały przyznane spółce przejmowanej albo którejkolwiek ze spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Podobnie jest z zezwoleniami oraz koncesjami pozostającymi w związku z przydzielonymi danej spółce w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej, a które zostały przyznane spółce dzielonej. Zasada ta obowiązuje, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia lub koncesji stanowi inaczej. Jest to tzw. sukcesja uniwersalna, a spółka powstała w wyniku połączenia bądź podziału staje się następcą prawnym spółki podlegającej połączeniu bądź podziałowi.

Powyżej wskazane regulacje prawne stanowią wyjątek od zasady nieprzenoszalności praw i obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych i odnoszą się nie tylko do koncesji oraz zezwoleń. Użyte przez ustawodawcę sformułowanie „w szczególności” oznacza, iż regulacje te znajdują również zastosowanie do wszelkich decyzji administracyjnych, np. pozwoleń, zatwierdzeń, dopuszczeń, licencji, opinii itp.

Wyjątki w ustawach albo decyzjach

W przypadku przekształceń, połączeń oraz podziałów sukcesja administracyjnoprawna nie znajdzie zastosowania, o ile została expressis verbis wyłączona na podstawie przepisu ustawy.

Przykładem takiej regulacji jest art. 13 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, który zastrzega, iż dla przeniesienia zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, licencji wspólnotowej czy też licencji na przewóz osób w razie połączenia, podziału lub przekształcenia wymagana jest decyzja administracyjna organu udzielającego danego zezwolenia lub licencji.

Podobną regulację zawiera art. 38a ust. 3 ustawy o radiofonii i telewizji, zgodnie z którym uprawnienia wynikające z koncesji na rozpowszechnianie programów telewizyjnych i radiowych w przypadku łączenia, podziału albo innego rodzaju przekształceń spółek handlowych mogą przejść na inny podmiot wyłącznie za zgodą Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji wyrażoną w formie uchwały. Przepisy kodeksu spółek handlowych o sukcesji administracyjnoprawnej nie znajdą również zastosowania, o ile zostały wyraźnie wyłączone w treści samej decyzji administracyjnej, [ramka]

ZBYCIE PRZEDSIĘBIORSTWA LUB JEGO ZORGANIZOWANEJ CZĘŚCI

Znacznie więcej wątpliwości prawnych wzbudza kwestia przenoszalności uprawnień z decyzji administracyjnych w razie zbycia przedsiębiorstwa (także zorganizowanej części przedsiębiorstwa). Może ono nastąpić na podstawie rozmaitych czynności prawnych, w szczególności umowy sprzedaży, darowizny, zamiany, a także wniesienia przedsiębiorstwa jako aportu do spółki handlowej. Zgodnie z art. 551 pkt 5 kodeksu cywilnego (dalej: ke.) – przedsiębiorstwo obejmuje w szczególności koncesje, licencje i zezwolenia. W art. 552 k.c. wyjaśniono zaś, iż czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Orzecznictwo ustala zasady

Analiza powyżej powołanych przepisów na pierwszy rzut oka może skłamać ku interpretacji, iż w razie zbycia przedsiębiorstwa (podobnie jak przy połączeniu, podziale czy przekształceniu) zasadą jest przenoszalność uprawnień z decyzji administracyjnych (a co najmniej tych, które zostały wprost wymienione w art. 551 pkt 5 k.c., tj. koncesji, licencji i zezwoleń).

Niestety, w orzecznictwie sądów administracyjnych zostało przyjęte odmienne stanowisko, zgodnie z którym to zasadą jest nieprzenoszalność uprawnień wynikających z decyzji administracyjnych.

Uzasadnieniem takiego stanowiska jest – po pierwsze – indywidualny charakter każdej decyzji administracyjnej. Przyznaje ona, w oparciu o przepisy prawa administracyjnego, pewne szczególne uprawnienia o charakterze publicznym określonemu podmiotowi (adresatowi decyzji), który dodatkowo winien spełniać określone w tych przepisach szczególne warunki dla prowadzenia działalności gospodarczej. Innymi słowy: decyzja nie może zostać udzielona każdemu podmiotowi prowadzącemu działalność, a tylko temu konkretnemu, który spełnia określone w prawie wymagania.

Po drugie – uzasadnieniem takiego stanowiska jest również ochrona porządku publicznoprawnego. W uzasadnieniu wyroku kieleckiego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 13 lutego 2014 r. (sygn. akt II SA/ Ke 1074/13) można przeczytać, że „zezwolenie, koncesja, czy licencja jest decyzją administracyjną stanowiącą akt publicznoprawny, którego przedmiotem jest udzielenie uprawnień publicznoprawnych, regulowanych przepisami prawa publicznego, ukierunkowanymi na ochronę interesu publicznego. Ochrona interesu publicznego tkwi więc u podstaw zasady nieprzenoszalności uprawnień wynikających z tych aktów”. W uzasadnieniu tego samego wyroku WSA stwierdził ponadto, iż zastrzeżenie przewidziane w art. ss2 ke. („chyba że co innego wynika z przepisów szczególnych”) oznacza, iż aby przeniesienie uprawnień wynikających z decyzji administracyjnej na inny podmiot (tj. nabywcę przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części) było w ogóle możliwe – konieczna jest odrębna, szczególna regulacja umożliwiająca takie przeniesienie.

Przepisy wskazują warunki

Przyjąć zatem należy, iż w razie zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części decyzje administracyjne przejdą na nabywcę, o ile przepisy prawa przewidują taką możliwość i zostaną zachowane warunki takiego przeniesienia praw i obowiązków.

Przykładem regulacji przewidującej możliwość przeniesienia praw i obowiązków z decyzji administracyjnej jest art. 151 ustawy o odpadach dotyczący przeniesienia praw i obowiązków wynikających z decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów. Przepis ten zawiera warunki, których spełnienie konieczne jest dla przeniesienia takiej decyzji, jak również stwierdza, iż przeniesienie praw i obowiązków (bądź odmowa) następuje w formie decyzji administracyjnej. Podobnie regulację umożliwiającą przeniesienie praw i obowiązków z decyzji administracyjnej zawiera art. 63 ust. 5 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w odniesieniu do decyzji o warunkach zabudowy.

Wyłączenia też zapisane

Z drugiej strony przepisy prawa zawierają również regulacje, które wprost wyłączają możliwość przeniesienia praw i obowiązków, m.in. w razie zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o transporcie drogowym, zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencji nie można odstępować osobom trzecim ani przenosić uprawnień z nich wynikających na osobę trzecią.

Podobnie art. 383 ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji stanowi, iż (z pewnymi wyjątkami) uprawnienia wynikające z koncesji są niezbywalne.

PODSUMOWANIE

Rozpoczęcie jakiegokolwiek procesu reorganizacyjnego powinna poprzedzać rzetelna analiza stanu prawnego (tzw. due diligence) przedsiębiorcy pod kątem posiadanych decyzji administracyjnych. Okazuje się bowiem, iż w zależności od rodzaju planowanych działań obowiązują różne regulacje prawne odnoszące się do przenoszalności praw i obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych na nowo powstały w wyniku takich działań podmiot. Identyfikacja posiadanych decyzji administracyjnych oraz określenie kroków prawnych koniecznych do podjęcia w celu skutecznego przeniesienia praw i obowiązków na nowy podmiot powinna pozwolić na niezakłócone kontynuowanie działalności, jak również uniknięcie odpowiedzialności, w tym karnej, w związku z ewentualnym prowadzeniem działalności bez wymaganych koncesji, zezwoleń lub innych tego typu decyzji administracyjnych.

Podstawa prawna

Art. 494 par. i i par. 2. art. 553 par. 1 i par. 2 oraz art. 584 par. i i par. 2 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tj. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.).

Art. 551 pkt 5 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).

Art. 63 ust. 5 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 199 ze zm.).

Art. 151 ustawy o odpadach z 14 grudnia 2012 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 21 ze zm.).

Art. 13 ust. 2 ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.).

Art. 383 ust. 3 ustawy z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1531 ze zm.).