Przedstawiciel handlowy bez preferencyjnych świadczeń

Zdaniem sądów pracownik mobilny wykonujący zadania poza siedzibą firmy nie przebywa w podróży służbowej. Nie przysługują mu więc diety rozliczane na szczególnie korzystnych zasadach.

Pracodawca ma obowiązek wskazać w umowie o pracę miejsce, gdzie będzie ona świadczona. Tak stanowi art. 29 par. 1 i pkt 2 kodeksu pracy. Wykonywanie zadań służbowych poza tym miejscem lub poza miejscowością, gdzie znajduje się siedziba firmy, jest traktowane jako podróż służbowa.

Pracownikowi przysługują wówczas należności na pokrycie jej kosztów, do których należą diety, oraz m.in. zwrot kosztów noclegu. Świadczenia takie, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne są od podatku dochodowego. Stosownie zaś do przepisów wykonawczych do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Regulacje powyższe są w pełni czytelne w odniesieniu do pracowników, którzy wykonują pracę w jednym miejscu i jedynie okazjonalnie odbywają podróże służbowe. Istnieje jednak duża grupa zatrudnionych, dla których istota wykonywanej pracy sprowadza się do stałego przemieszczania na określonym obszarze. Dotyczy to nie tylko kierowców, których zasady odbywania podróży służbowych regulowane są szczególną ustawą o ich czasie pracy, ale także pracowników budowlanych przedstawicieli handlowych czy też serwisantów. Stałe przemieszczanie się pracowników mobilnych niekiedy nazywane bywa nietypową (permanentną) podróżą służbową. Traktowanie w taki sposób przemieszczania się pracowników mobilnych może być jednak wątpliwe. Podróż służbowa powinna bowiem stanowić sytuację incydentalną i krótkotrwałą. W ostatnich latach sądy wielokrotnie wskazywały, że należy odejść od pojęcia nietypowej podróży służbowej. Pracownicy mobilni są bowiem grupą osób pracujących w warunkach stałego przemieszczania się. Służbowy wyjazd w ich przypadku nie stanowi zjawiska wyjątkowego, lecz jest normalnym wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Tak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale z 19 listopada 2008 r., (sygn. akt II PZP 11/08). W odniesieniu do pracowników stale przemieszczających się bardziej prawidłowe będzie przyjęcie, że ich stałym miejscem pracy jest pewien obszar geograficzny. Możliwe jest również wskazanie kilku miejscowości jako miejsca wykonywania pracy. Podstawowym kryterium z punktu widzenia pracodawcy powinno być odzwierciedlenie rzeczywistego stanu rzeczy.

Stwierdzenie, że pracownik mobilny w trakcie przemieszczania się nie przebywa w podróży służbowej, pociąga za sobą daleko idące konsekwencje. Zatrudniony pozbawiony zostaje bowiem należności rozliczanych na szczególnie korzystnych zasadach. W konsekwencji ewentualne dodatkowe świadczenia wypłacane takim zatrudnionym powinny podlegać właściwemu opodatkowaniu i oskładkowaniu. W celu uniknięcia potencjalnych sporów powyższe powinno stanowić przedmiot szczególnej uwagi pracodawców. W ostatnim czasie można spotkać się z aktywnością Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i urzędów skarbowych w zakresie badania, czy wypłacane pracownikom diety i świadczenia na pokrycie kosztów pobytu nie zostały w sposób niezasadny potraktowane jako preferencyjne świadczenia z tytułu podróży służbowych. Przykładowo wskazać należy, że organy badały dotychczas świadczenia w odniesieniu do monterów, mechaników, a nawet pielęgniarek środowiskowych.