Właściciel baru musi uzyskiwać korzyść majątkową

Bezwzględne prawo twórcy do wynagrodzenia za korzystanie z jego utworu wiąże się z tym, że powinien on zawsze partycypować w korzyściach osiąganych przez inne osoby. Co do zasady włączenie utworu w prowadzoną działalność zarobkową oznacza osiąganie korzyści w sposób pośredni. Jednak przewidziana w art. 24 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych możliwość wykazania nieosiągania korzyści majątkowej zakłada, że mogą istnieć sytuacje, w których nie będzie nawet pośredniego wpływu na odbiór nadawanych w programie radiowym utworów na powodzenie prowadzonej działalności.

STAN FAKTYCZNY: Powód, Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, domagał się zasądzenia od pozwanego 4234 zł z ustawowymi odsetkami od wytoczenia powództwa i zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu podał, że pozwany w prowadzonym przez siebie lokalu gastronomicznym publicznie odtworzą za pomocą urządzeń mechanicznych i elektronicznych utwory słowno-muzyczne bez uzyskania wymaganej prawem uprzedniej zgody autorów lub reprezentującej ich organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

Dochodzona należność stanowi sumę miesięcznych opłat, jakie powinien ponosić pozwany w okresie od 15 kwietnia 2000 r. do 31 maja 2006 r., ustalonych w najniższej wysokości w oparciu o Tabele Stawek Wynagrodzeń Autorskich. Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 18 października 2006 r. sąd okręgowy uwzględnił powództwo. Pozwany w sprzeciwie od tego nakazu wniósł o oddalenie powództwa, zarzucając, że w prowadzonym lokalu, mającym charakter jadłodajni, znajduje się wieża marki Philips, w której zepsuty jest magnetofon i odtwarzacz CD, wykorzystywana przez niego jako radio. Odbiór audycji radiowych dokonywany był nieregularnie, dla jego i personelu potrzeb. Brak anteny i niska jakość odbiornika czyniły niemożliwym odtwarzanie programu dla konsumentów. Korzystanie z niego nie miało żadnego wpływu na obroty lokalu. Zaskarżonym wyrokiem sąd okręgowy oddalił powództwo. Zdaniem sądu roszczenie nie zasługiwało na uwzględnienie, ponieważ opisane zeznaniami świadków i pozwanego odbieranie nadawanych w programach radiowych utworów nie łączyło się z osiąganiem przez pozwanego korzyści majątkowych, spełnione zostały zatem wymogi przewidziane w art. 24 ust. 2 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 ze zm. dalej u.p.a.p.p.). Od wyroku tego powód złożył apelację (…)

OPINIA DOROTY BRYNDAL 

Komentowane rozstrzygnięcie jest kolejnym krokiem torującym sobie drogę w prawidłowym stosowaniu zasady rozkładu ciężaru dowodu, w świetle której ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, w sytuacjach gdy mamy do czynienia z tzw. dowodem na okoliczność negatywną. Art. 24 ust. 2 prawa autorskiego, zezwalający posiadaczom odbiorników radiowych lub telewizyjnych na odbiór utworów nadawanych za pomocą tych urządzeń, choćby były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, celem wykazania legalności działania, przewiduje przeprowadzenie przez posiadacza urządzeń dowodu na okoliczność negatywną, jaką jest nieuzyskanie korzyści. Przeprowadzenie tego dowodu jest znamienne w skutkach, pozwala bowiem na skuteczne oddalenie zarzutu naruszenia autorskiego prawa majątkowego, a tym samym oddalenie żądań, które mogą być formułowane na gruncie art. 79 ustawy o prawie autorskim. Na marginesie warto wspomnieć, iż w stanie faktycznym, w którym zapadło komentowane rozstrzygnięcie, ZAiKS nie opierał swoich żądań o art. 79 ustawy o prawie autorskim, lecz wystąpił z żądaniem zapłaty wynagrodzenia, typowym dla licencji ustawowej, której nie sposób się doszukać w art. 24 ust. 2. Sąd, dostrzegając trudności w przeprowadzeniu dowodu na okoliczność negatywną, wydając komentowane orzeczenie, podzielił pogląd o bardziej liberalnym korzystaniu przez sąd z uprawnień w zakresie swobodnej oceny dowodów i konieczności przerzucenia ciężaru dowodowego, w sytuacji gdy okoliczności negatywnej w żaden sposób nie da się udowodnić. Można to traktować jako wyraźny sygnał wysłany pod adresem organizacji zbiorowego zarządzania, które z reguły traktują fakt osiągania korzyści majątkowych przez posiadaczy urządzeń umieszczonych w miejscach ogólnodostępnych jako fakt notoryjny.