Wymienić czy naprawić – czyli co zmienia dyrektywa R2R

Do tej pory producenci częściej decydowali się na wymianę zamiast naprawy reklamowanego towaru. Taka postawa sprzyjała zwiększeniu produkcji, która nie zmierzała do poprawy jakości sprzedawanych towarów, lecz stawiała na ich liczbę. I tak błędne koło się zamykało. Planowana dyrektywa w sprawie wspólnych zasad promujących naprawę towarów, zmieniająca rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywy (UE) 2019/771 i (UE) 2020/1828 (tzw. dyrektywa R2R) ma na celu przerwanie tego łańcucha i utrwalanie pro-środowiskowych zachowań konsumenckich.

Ustawodawca unijny w tzw. dyrektywie towarowej podjął starania by wcielić w życie ideę gospodarki o obiegu zamkniętym i przerwać ten nadmiernie skrócony cykl „życia” towarów.

Zaimplementowana na grunt polskiej ustawy o prawach konsumenta dyrektywa towarowa, wprowadziła zmiany w hierarchii uprawnień  przyznanych  konsumentom w związku z brakiem zgodności towaru z umową. I tak od 2023 r. konsumenci mogą żądać naprawy lub wymiany w przypadku niezgodności towaru z umową.

Można więc powiedzieć, że dyrektywa towarowa miała za zadanie zmianę modelu zachowania, ale tylko po stronie konsumenta – czyli jednej ze stron relacji konsument – producent. Brakowało więc narzędzi do zmiany postępowania producentów.

Brak dostępnych części zamiennych czy serwisu powoduje, że żądanie naprawy jest roszczeniem iluzorycznym. Konsument nie mogąc liczyć na naprawę, zgadza się na wymianę towaru na nowy a po okresie „rękojmi” decyduje się na kupno nowego przedmiotu.

Producenci zostaną zobligowani do realnego umożliwienia konsumentom żądania  naprawy towarów, chyba że naprawa okaże się niemożliwa, na przykład jeżeli sposób uszkodzenia towarów technicznie uniemożliwia jej dokonanie. Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca unijny nie ogranicza obowiązku naprawy wyłącznie do okresu trwania ”gwarancji konsumenckiej” (czyli dawnej rękojmi konsumenckiej).

Nowe regulacje a zachowania producentów

Nowe regulacje na pewno wpłynął na zachowania producentów. Po pierwsze będą oni musieli zapewnić dostępność serwisów zajmujących się naprawami oraz poinformować o częściach zamiennych na stronach internetowych.

Po drugie, dostępność części zamiennych nie będzie mogła być ograniczona ceną zaporową. Części zamienne mają być dostępne za „rozsądną cenę”.

Po trzecie zakazane będą praktyki uniemożliwiające korzystanie z używanych części zamiennych lub niepochodzących od producenta.

Z dużą rezerwą należy jednak odnieść się do wyobrażenia, że po wprowadzeniu dyrektywy R2R kupowane przez nas towary nie będą się psuły dzień po upływie okresu gwarancji konsumenckiej.

Omawiana regulacja umożliwia bowiem wprowadzenie, na gruncie krajowym, odpłatności za naprawę towaru niezgodnego z umową. Sceptycznie można przyjąć, że towary nadal będą miały wady i nadal będą się psuły podobnie jak ma to miejsce obecnie.

Dyrektywa R2R pozostawia konsumentom prawo wyboru – to konsument nadal będzie decydować czy woli naprawić towar czy też żądać jego wymiany.

Cena zachętą do naprawy

Ustawodawca unijny dość pragmatycznie podszedł do zachęcenia konsumentów, by w pierwszej kolejności decydowali się oni na naprawę towaru. Tą zachętą ma być cena. Naprawa ma być tańsza niż zakup nowego towaru. Dodatkowo, naprawa ma być łatwo dostępna poprzez wprowadzenie europejskiej platformy internetowej ułatwiającej konsumentom odnalezienie serwisu zajmującego się naprawą.

Łatwość skorzystania z naprawy czy wydłużenie o 12 miesięcy okresu gwarancji konsumenckiej naprawionych towarów, na pewno ułatwią życie konsumentom, którzy świadomie chcą ograniczyć produkcję odpadów.

Jednak poza systemem zachęt czy bonusów, ważne jest również uświadamianie konsumentów, że wyrzucenie zepsutej lodówki czy smartfona nie oznacza, że te przedmioty przestaną być ich zmartwieniem. Dopiero gdy towar staje się odpadem, zaczyna być problemem i to nie tylko jego poprzedniego właściciela.