DZIENNIK GAZETA PRAWNA :

Strategiczne złoża bez rekompensaty

Zgodnie z nowymi przepisami zostanie utworzony wykaz złóż strategicznych. Od decyzji o umieszczeniu terenów na liście nie będzie odwołania, a część z nich mogą stanowić prywatne działki

W sobotę w życie weszła nowelizacja prawa geologicznego i górniczego. Minister właściwy ds. środowiska – po zasięgnięciu opinii państwowej służby geologicznej oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta) gminy, na terenie której są położone złoża kopalin będących przedmiotem postępowania – w drodze decyzji administracyjnej będzie miał możliwość uznania złóż kopalin za strategiczne. Nowe przepisy mają służyć większej ochronie złóż kopalnych, w tym złóż węglowodorów, węgla kamiennego i brunatnego, rud metali i pierwiastków promieniotwórczych, siarki, soli kamiennej i potasowej, gipsu, anhydrytu i kamieni szlachetnych.

Zmiany wynikają w dużej mierze z wcześniejszych zaniedbań, które zostały ujawnione w raporcie Najwyższej Izby Kontroli z 2017 r. Chodzi o problemy związane z brakiem wykazu złóż strategicznych, mechanizmów zapobiegających stałej zabudowie terenu nad złożami, a także ujawniania przez samorządy informacji o udokumentowanych złożach kopalin. – Wykazano, że 70 proc. skontrolowanych gmin nie ujawniło w studium oraz w planie miejscowym udokumentowanych złóż kopalin. Brak tych przepisów w aspekcie gospodarki mieszkaniowej ostatnich kilkudziesięciu lat, a do tego brak powiązania tych kwestii ze sobą w przypadku zabudowy w latach wcześniejszych, jasno wskazują, że część przyszłych strategicznych złóż może się znajdować pod terenami zabudowanymi – mówi prof. Paweł Bogacz z Wydziału Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Jednak pomimo wejścia w życie nowych przepisów trudno jednoznacznie wskazać, gdzie i co konkretnie zostanie uznane za złoża strategiczne. – W pierwszej kolejności zostaną wzięte pod uwagę złoża węgla brunatnego, ponieważ ten rodzaj kopaliny jest wydobywany metodą odkrywkową oraz wymaga zabezpieczenia odpowiednio dużych powierzchni – słyszymy w Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Potem mają zostać wzięte pod uwagę „pozostałe udokumentowane złoża kopalin, z zastrzeżeniem, że w przypadku złóż kopalin wydobywanych metodą podziemną lub otworową nie istnieje konieczność zabezpieczenia przed zabudową terenów nad złożami”.

Na niejasność przyjętych przepisów zwracają uwagę także eksperci. – Problemem jest to, że nie wiadomo, jak procedura weryfikacji złóż strategicznych będzie wyglądać w praktyce. Jedną z głównych przesłanek do uznania złóż za strategiczne jest ich ponadprzeciętna wielkość. Nie jest to jednak precyzyjne określenie – tłumaczy Maciej Boryczko, radca prawny z kancelarii Gessel. Jak dodaje, trudno ocenić skalę ryzyka związanego z tą regulacją. – Wszystko zależy od decyzji ministra i tego, czy będzie je on podejmował w sposób kontrowersyjny. Jego decyzja będzie arbitralna. Nie przewidziano bowiem żadnej ścieżki odwoławczej w tej kwestii – wyjaśnia mecenas.

Jak z kolei wskazuje prof. Paweł Bogacz, jeśli się weźmie wszystkie kryteria uznawania złóż za strategiczne, teoretycznie za złoże strategiczne może zostać uznana większość spośród 14,8 tys. udokumentowanych na dzień 31 grudnia 2022 r. złóż kopalin. I dodaje, że występują one przede wszystkim w województwach: śląskim, dolnośląskim, małopolskim, lubelskim oraz wielkopolskim. W zależności od przyjętych kryteriów nowe przepisy mogą dotyczyć znacznej części tych obszarów. – Powierzchnia złóż węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym to ok. 3 tys. km kw. Jeśli się spojrzy teoretycznie, sumaryczna powierzchnia obszarów z takimi złożami może sięgać kilkunastu tysięcy kilometrów kwadratowych – mówi prof. Bogacz. Mimo że ten skrajny scenariusz wydaje się mało prawdopodobny, na podstawie obecnych przepisów trudno określić, jaka będzie skala oddziaływania regulacji.

Nowe prawo może być problematyczne dla właścicieli terenów. Resort klimatu i środowiska podkreśla, że w myśl przepisów „tereny zabudowane lub w trakcie zabudowy” nie mogą zostać uznane za obszary, pod którymi znajdują się złoża strategiczne. Inaczej wygląda to jednak w przypadku terenów niezabudowanych. – Potencjalnym problemem jest to, że właściciel działki, na terenie której mogą się znajdować złoża strategiczne, jest zmuszony udostępnić teren. Nie może go zabudować, a tym samym zostaje upośledzone jego prawo własności. Nie przewidziano też w prawie żadnej formy rekompensaty czy zadośćuczynienia. Właściciel będzie po prostu stratny – konkluduje Maciej Boryczko. ©℗

AUTORZY :

Aleksandra Hołownia

Marek Mikołajczyk