Nakaz odwrócenia przejęcia – przełomowa decyzja Komisji Europejskiej ws. koncentracji Illumina/Grail

Przejęcie przez Illumina kontroli nad spółką GRAIL od ponad 2 lat wzbudza wiele emocji, a także jak dotąd żadna inna sprawa – na bieżąco weryfikuje skuteczność uprawnień Komisji Europejskiej (dalej: „KE”). Jednak 12 października br. stało się to, czego się obawiano (choć może niekoniecznie w tej sprawie), choć nikt nie wierzył, że w końcu się stanie. Komisja Europejska po raz pierwszy w historii nakazała przedsiębiorcy, w tym przypadku Illuminie wycofanie się z dokonanej transakcji, tj. nakazała sprzedać przejętą przez nią w 2021 r. Spółkę GRAIL.

Na czym polegał problem  koncentracji Illumina/GRAIL ?

Kontrowersje związane z niniejszą sprawą sięgają już samych jej początków. Pomimo tego, że strony transakcji nie przekraczały progów obrotowych koniecznych do zgłoszenia planowanej transakcji, nie tylko Komisji Europejskiej, ale nawet w żadnym innym państwie Unii Europejskiej, transakcja stała się przedmiotem oceny KE.

Mechanizm kontroli uruchomiono na podstawie art. 22 rozporządzenia 139/2004, tj. wniosku o zbadanie transakcji popartego przez 6 państw członkowskich. KE już od sprawy Facebook/Whatsapp podkreślała konieczność weryfikacji warunków zgłoszeniowych transakcji z uwagi na możliwość wymknięcia się spod kontroli organów antymonopolowych transakcji, w których uczestniczący przedsiębiorcy wprawdzie nie przekraczają progów obrotowych (określonych w rozporządzeniu 139/2004 czy krajowych regulacjach), ale koncentracje te mogą jednak wywrzeć znaczące skutki na konkurencję.

KE wskazywała, że same obroty osiągane przez przedsiębiorców mogą nie odzwierciedlać rzeczywistych skutków, jakie takie koncentracje mogą wywrzeć na konkurencję, szczególnie gdy kwoty transakcji są wysokie – wszak Facebook przejął Whatsapp za ok. 19 mld dol., a Illumina wykupiła GRAIL za 7,1 mld dol. Takie zagrożenia KE identyfikowała przede wszystkim na rynkach nowych technologii i rynkach farmaceutycznych. W tym przypadku, o ile Facebook dobrowolnie zgłosił transakcję Komisji Europejskiej, o tyle Illumina nie widziała takiej potrzeby.

Działania KE

Już samo wszczęcie postępowania przez KE ws. transakcji Illumina/GRAIL było budziło kontrowersje, jednak mimo odwołania Illuminy – KE ostatecznie dostała zielone światło od unijnego sądu dla prowadzonych przez siebie działań. Jednak Illumina nie zamierzała odstąpić od finalizacji planowanej transakcji. Nie powstrzymał jej również zakaz Komisji Europejskiej, która dostrzegała w transakcji negatywne skutki dla rozwoju rynku testów z krwi do wykrywania raka we wczesnych stadiach.

Ani nałożone na Illuminę środki tymczasowe, ani również przełomowa decyzja KE nakładająca karę pieniężną za dokonanie koncentracji bez uzyskania zgody KE – i to nie tylko na Spółkę dokonującą przejęcia, tj. Illuminę w wys. ok. 432 mln euro, ale po raz pierwszy w historii także na Spółkę Przejmowaną, tj. GRAIL w symbolicznej wys. 1 euro.

Z tego względu, że dotychczasowe działania KE nie odniosły zamierzonego efektu, a zdaniem KE transakcja odniesie negatywne skutki na konkurencję – nakazała Illuminie zbycie GRAIL celem przywrócenia stanu konkurencji sprzed dokonania transakcji. Zobowiązanie musi zostać zrealizowane w ciągu 12 miesięcy (możliwość przedłużenia terminu o 3 miesiące), a cały proces ma być ściśle nadzorowany przez KE. Jednak nie oznacza to, że w okresie przejściowym Spółki mogą korzystać z faktu dokonania transakcji. W okresie przejściowym Illumina jest zobowiązana do realizacji nałożonych środków zaradczych, m.in. zapewnienia odrębności obu Spółek, a także zapewnienia GRAIL finansowania pozwalającego na rozwój ich flagowego produktu, tj. testów do wczesnego wykrywania raka.

Lekcja na przyszłość?

O tym czy decyzja KE zostanie utrzymana w mocy, zapewne niebawem się przekonamy. Jednak niezależnie od ostatecznego zakończenia sprawy, należy zauważyć, że już wywarła znaczący wpływ na unijną kontrolę koncentracji, poprzez zyskanie przez KE legitymacji do oceny transakcji nie podlegających zgłoszeniu nie tylko do KE, ale także do organów antymonopolowych innych państw członkowskich. Choć bieżący rok jeszcze się nie skończył, można powiedzieć, że obfitował w wiele przełomowych orzeczeń z zakresu koncentracji, jak chociażby orzeczenie TSUE ws. Towercast.

Lekcją na przyszłość, jakąś powinni wyciągnąć przedsiębiorcy dokonujący transakcji M&A jest przede wszystkim zadbanie o gruntowną ocenę skutków, jakie transakcja może wywrzeć na konkurencję. Brak osiągnięcia przez przedsiębiorców uczestniczących w transakcji wymaganych progów zgłoszeniowych określonych w odpowiednich aktach prawnych nie zagwarantuje, że transakcja nigdy nie stanie się przedmiotem oceny KE. Wszak sprawa Towercast wskazuje, że transakcja może być przedmiotem postępowania o nadużycie pozycji dominującej przez przedsiębiorcę o znaczących udziałach rynkowych, a sprawa Illumina/GRAIL pokazuje, że dokonanie gun-jumpingu może skończyć się nakazaniem całkowitego odwrócenia transakcji, a nie tak jak dotychczas jedynie nałożeniem kary finansowej i środków zaradczych o lżejszym charakterze.

źródło: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_22_7403